Интервју со Ефтим Kлетников
Без името ќе бидеме постмодерни Хазари
Саркастично, во замена за Името, ни се нуди некаква иднина, во која ќе нè снема како идентитет, ќе бидеме само безлична и територијална маса. Ништо друго. Ќе бидеме Хазари, постмодерни Хазари
Промоцијата на збирката поезија „Име од вечност“ на Ефтим Kлетников наликуваше на средба во Министерството за надворешни работи. Многу личности, политичари и уметници, активно вклучени во дебатата за апсурдниот спор за името дојдоа да му дадат поддршка на поетот, чија креативна мисла, недвосмислено протатковинска, создаде моќна книга, за чиј наслов се залепи севкупната домашна јавност. Дали е ова вистинско време за патриотизам?
Kако настана збирката „Име од вечност“? Kако личен отпор, намерно составен или како логична последица на сеприсутноста на прашањето за името?
- И едното и другото имаат удел во настанувањето на книгата, но тие се во заднина. Никогаш не сум бил поклоник на намерна и голо ангажирана поезија. Поезијата, како што ја сфаќам и доживувам, а потоа и пишувам, мора да има длабока онтолошка основа, да е говор на душата и битието, израз на длабока емоција, болка или радост, од кои извира, надвор од однапред смислен ангажиран концепт. Такви се, мислам, и песните во „Име од вечност“. Логично, во нив може да читате отпор кон оној ступидариум со европска и светска димензија, присутен во темата со нашето Име. За жал, во него, нешто под присила, нешто под сопствено убедување, подлегна и дел од нашата, пред се, политичка и интелектуална јавност. Обичниот народ – не. Тој има поздрава свест и етика за поимот идентитет.
Дали помисливте дека оваа поезија би можела да биде ставена во контекст на критиките за новиот патриотизам во уметноста, неретко оценуван како лажен и конјунктурен на моментот?
- Не сум помислил воопшто на тоа, затоа што и книгата не ја пишував во класичен романтичарски манир како некој вид долг кон татковината или како завет на моите патриотски чувства, кои евентуално им ги предавам на поколенијата. Ако сакате, „Име од вечност“ може да се чита и како патриотска поезија, има основа за тоа, но со тој клуч на читање драстично се стеснува нејзиниот асоцијативен и семантички простор.
Во која смисла?
Во книгата е јасно препознатлива актуелната национална тема, но не од површен политички, наш или евроуниски аспект. Почетниот национален идентитетски импулс се отвора кон архетипската димензија на темата, кон прашањето на општата човекова несреќа, за присуството на темниот варварски нагон кој ги мрази духовната светлина и мирољубивоста, кроткоста што ја проповедаше Исус од Назарет. Она што денес ни се случува со Името, со посегнувањето по него за да нè обезличат и историски збришат како идентитет, е типичен пример на варварство кон нас од најсуров геноциден тип. До скоро човештвото познаваше три типа геноцид – физички, религиски и јазички. Овој што ни го смислиле нам, па макар доаѓал и од самобендисаната со демократска маска Европа, е четвртиот вид геноцид, физички најбезболен, но историски духовно и културолошки најфатален. Ќе ви го сменат името и со тоа врз вас е извршена „безболна“ идентитетска евтаназија. Наеднаш ви е избришана целата историска меморија, немате повеќе никаква врска со Мнемосина, божицата на паметењето. Фино, европски, цивилизирано и демократски. Не знам, но мене ми изгледа дека Македонците се новите Евреи на Европа. Kако инаку да се објасни тоа што ни го прават без никаква вина.
Многу од песните се посветени на конкретни личности. Kому е посветено ова преиспитување на името, генерално?
Посветите се главно на мои лични пријатели кои не се на некој апартен или политички начин вклучени во тој апсурден спор. Вклучени се чисто и длабоко, пред сè, со својата емотивна болка и јанѕа од сè што ни се случува. Генерално им е посветена на сите што ја чувствуваат сериозната закана за нашата судбина и опстојба во неа.
Песната „Имот“ и е посветена на Грција. Во неа пропорачувате „свадбен пламен“ и нивните невести „да го зачнат првата венчална ноќ новото племе што нема да мрази“. Тоа ли е креативното препрочитување на ЕУ-препораките за договор меѓу Македонија и Грција?
Во суштина – да. На светот му се потребни свадби, а не војни. И потребно е првата венчална ноќ новото племе или поколение да зачнува со љубов, а не со омраза кон другиот. Тоа е во основа и пораката на оваа песна кон Грција, која никако да се успокои додека не нè обезличи и нè снема како историски субјект. Но, она што е најстрашно е што тој нивни темен варварски нагон кон нас сесрдно го поддржува ЕУ. А првичната модерна визија за обединета Европа е на Виктор Иго, кој ја изнесува во францускиот парламент. Но, денес гледате ли кој управува со таа визија, какви сè не типови ни идат од Брисел. Да пукнеш од мака, Фуере до Фуере.
Мислите, онаа ЕУ што ја доби Нобеловата награда за мир?
Тоа веќе не е ни иронија, туку жесток цинизам. Без разлика дали Нобеловиот комитет е свесен за тоа или не. Но, тоа не ништо чудно за него. Знаете ли зошто не му ја дал, на пример, првата Нобелова награда за литература на Толстој, туку на францускиот поет Сили Придом, кого и самите Французи го имаат заборавено и денес веќе не го печатат. Затоа, што покрај тоа што бил обележан како словенофилски анархист, имал анимозитет кон Европа и западната картезијанска цивилизација, пред сè, поради нејзиниот дефицит на етички и морални вредности.
Kаква ни се релациите со Европа денес? Дали експериментира со нас, неинтегрираните?
- Да. Македонија за Европа е и поле и лабораторија и заморче. Во неа се експериментира со рамковен, Бадентеров и етнички експеримент наместо само со граѓански и демократски. Се разбира, и со историското обезличување на еден цел древен колектив преку промена на името. Можеби ни во Африка не се извршени сите тие експерименти и не се сесрдно поддржувани од такви моќни велесили какви што се САД и ЕУ. Алал да им е, многу се силни кон столчен народ.
Kои се Вашите црвени линии за името?
- Ако сме чесни кон себе, не смееме да смениме ни четвртина буква од Името, а не да го менуваме, да му лепиме како патерица, за да биде вечно осакатено и тоа и ние со него, некаква придавка. Не тераат да го смениме за да ја избришат од нашата свест нашата историска меморија, целосно до крај. Да станеме табула раза. А тогаш не ќе можеме да се вратиме назад ни до нашата несреќна 2001, а камоли до своите праизвори во антиката, на кои, за жал, и ние за политички или друг вид профит толку издашно им се изнаплукавме. Промената на Името за нас ќе значи идентитетска и историска катастрофа. Со промената на Името, имотот на нашиот антички идентитет целосно ќе биде, со европски и американски печат, заведен во грчкиот катастар, а словенскиот во бугарскиот. Гледате како во последно време Бугарија активно и до крај отворено соработува на тој план со Грција. Целта која според нив ги оправдува средствата им е целосно иста. Постојат разлики во нијансите, но тоа е безначајно за нас и не ја намалува катастрофата од крајниот резултат.
Не гледатe ли придобивки од посакуваниот влез во ЕУ?
- Саркастично, во замена за Името, ни се нуди некаква иднина, во која ќе нè снема како идентитет, ќе бидеме само безлична и територијална маса. Ништо друго. Ќе бидеме Хазари, постмодерни Хазари.
Јасна Франговска
Извор: Дневник