Една од најголемите заблуди која ги доведува луѓето во прилика негативно да ги коментираат црковните луѓе, па и свештенството, е ставот дека во Црквата се’ е идеално, хармонично, дека животот во Црквата безмалку е рај. Но вистината е сосема поинаква. Еден од „фронтовите“на кој се исполнува сета трагика на животот во Црквата се браковите и семејствата.
Во целина, христијанските семејства, секако се постабилни од нецрковните. Имаме меѓу парохијаните и разводи – што е редок феномен, иако во Сретенскиот манастир доаѓаат околу илјада луѓе, и во голема мера тоа се млади и средновечни луѓе. Сепак мораме да признаеме дека бројот на разводи меѓу православните расте. Без оглед на тоа колку ми е горко тоа да го признаам, разводите се случуваат во последно време, дури и во свештенички семејства. Може да се каже дека христијанските бракови се се’ попроблематични. Зошто се случува ова? Зошто се распаѓаат христијанските бракови?
Прва и општа причина – уживање во сите сфери на животот. Вулгарната хедонистичка цел – „да се земе се’од животот“, тоа е ако не главната тогаш во голема мера значајна и одредувачка причина, исто е и кај црковните луѓе. Стануваме се’ повеќе себични. Ова е важно, секако и за нас, за свештенството.
Втора причина: православните, за кои сега и зборуваме, едноставно не научиле што е христијански брак. И примерите на среќни, долгорочни, во висока смисла одговорни сопружници се ретки. Но спротивните примери на – беспомошни, сами сопружници, исповедници чии семејства се пред распаѓање – има колку сакате. На крајот на краиштата, разводот како обична опција за бегање од семејната криза, станува прифатливо решение. Разводот можеби не е посакуван исход, но се доживува како реална опција дури и за младите луѓе, кои само што стапиле во брак.
Среќните и силни христијански бракови на нашите родители и пријатели треба сами по себе да ги научат адолесцентите на семеен живот, и претставуваат вредни примери за учење и подражавање. Сите тие бракови, посебно денес, навистина се наш заеднички црковен имот. Не е ни потребно да се коментира она што децата го учат од примерите на повеќето денешни дисфункционални семејства.
Постојат горки примери каде што православни живеат со две семејства. Тука мора да се спомене уште една причина која доведува до ладење на духовниот живот, а посебно до колапс на христијанските бракови. Станува збор за лажен однос кон исповедта. Многу црковни луѓе денес се уверени дека се’ ќе им биде простено, ма што и да направат. Дури и чинејќи смртен грев, човекот е однапред сигурен: Отецот се’ ќе ми прости и гревот ќе исчезне. Всушност постои дисторзија на самите темели на духовниот живот: мекоста на свештеникот човекот ја доживува како охрабрување за грев.
Христијанинот мора да се покае
Денес често се говори дека епитимиите се одвојување од Светата Причест, неефикасни, беспотребни дури и кога станува збор за црковни луѓе. Јас не се согласувам со тоа. Епитимијата е потребна во духовниот живот. Патем, на тоа инсистираше уште и патријархот Пимен, тој пред триесет години ги повикуваше свештениците да не бидат како оние, кои во стара Русија ги нарекуваа „потаковници“, свештеници кои со својата лажна снисходливост беа попустливи кон гревот.
Во псалтирот, царот Давид не предупредува преку Светиот Дух: „Господ ќе ги скрши коските на човекот, кој сака да ужива“. Свештеникот незабележливо може да се претвори во човек која сака да угодува на другите. Ова секако не значи дека треба да бидеме крути казнувачи, чекор напред – може, чекор назад – куршум. Посебно тоа се однесува во сферата на семејните односи, која можеби е најделикатната и најсуптилната тема во пастирската пракса, и бара мудрост, време и грижа. Сепак, во друга крајност не треба да се запаѓа.
Христијанинот мора да се кае и поправа, наместо само механички да минува низ формално анулирање на своите гревови. За доброто на оној што се кае, после озбилен духовен престап, како неминовна последица треба да следува казна. И тоа не е озогласениот „легалистички“ пристап. Да се потсетиме, што значи словенскиот збор „казна“? Не се преведува како „навреда“ туку како „учење“. Секако во некои случаеви може да има и целосно помилување во истиот миг, доколку свештеникот во ваквото решение забележи корист за христијанинот.
Родителите не знаат како живеат нивните деца
Уште еден нов проблем во изградбата на семејниот живот – за мене, признавам, неочекуван, но можеби најподмолен: родителите не знаат како живеат нивните деца. И поради тоа, не можат на време да влијаат на нив. И ова не е само дежурна грижа. Пред неколку години, додека работев во програмата за борба против конзумирање алкохол од страна на деца и тинејџери, доста комуницирав со ученици од средните и повисоките одделенија. Тогаш јасно сфатив дека родителите, навистина немаат никаква претстава со што се занимаваат нивните деца.
Во конекст на моменталниов разговор, сосем ситуирана девојка, од угледни родители секој ден може безгрижно да пие алкохолни коктели, пиво, вино, а мама и тато да не забележат. На родителите не им грижа за децата. Формално детето оди на училиште, кај приватен учител, на разни секции, а начини да се сокрие мирисот на алкохол има безброј. Многубројноста на овој феномен е видилива, бидејќи според податоците на Роспотребнадзор од пред четири години во Русија на дневно ниво алкохол конзумирале 33% од момчињата и 20% од девојките, почнувајќи од тринаесетата година. Што се однесува на нашата тема – за бракот и посебно иднината на бракот, мораме да кажеме дека многу деца почнуваат да живеат „возрасен“ живот со тринаесет или четиринаесет гдини, со потполно и блажено незнаење на родителите. За жал, ова не е претерување. Статистиката за ова прилично многу говори. Како и тоа дека деца на возраст од 4 година средно образование менуваат многу партнери, што е просто застрашувачка констатација. Медицинските специјалисти појаснуваат дека во овој случај под зборот „многу“ не мислат на едноцифрени, туку на двоцифрени броеви. Како резултат на тоа, овие млади момчиња и девојки едноставно не се во состојба да создадат семејство. И ете, доаѓа на исповед, да речеме некоја млада девојка и лелека од сопствената немоќ: „Го љубам својот сопруг, но не можам да бидам само со него!“ Навиката, стекната во тинејџерскиот период, а поврзана со психата и физиологијата, исклучиво тешко се надминува. „Лошите навики се полоши од демоните“, - предупредуваше еден од древните отци.
Семејната среќа е разновидна
Се мисли дека светиот Игнатиј Брјанчанинов, горко се сеќавал на тоа што во рок од една година во Црноморската епархија се случиле два разводи. Имајќи на ум, дека тоа е страшен пад на христијанскиот морал, светителот потсетил дека тоа ги изненадило дури и епископите, кои за време на своето долгорочно управување никогаш не виделе развод. Денес, според статистиката, 80% од младите семејства се разведуваат во текот на првите пет години од склучувањето на бракот.
Секако, тоа не значи дека во минатото сите семејства биле потполно среќни. Но луѓето кои живееле долго во брак сфатиле дека семејната среќа е различна: постои „млада„ среќа и среќа на трпение и долгорочност, во највисока смисла на зборот – на животот.
Разводот е од неодамна систематска појава. А да не го споменуваме предреволуционерното време. Тогаш не постоеше широко отворената врата на разводот, кој е секогаш при рака. Воопшто, кај православните одлуката за уништување на бракот причинувала многу голем психолошки напор. Денес е неопходно да се бараат црковни начини за решавање на овој проблем – да се подготвуваат луѓето за брак, на семејствата да им се помогне да не се распаднат, духовно да се оттргнуваме од себичноста, хедонизмот, попустливоста и рамнодушноста кон гревот, и епископите и свештениците да размислат како да го споделат пастирското искуство, баш онака систематски и задолжително како што се прави во медицината.
Да не очајуваме!
Но сепак, фала на Бога, повеќето наши млади парохјани и студенти се изненадувачки чисти! Се’ на се’, родителите и ние сме во состојба да им ја пренесеме идејата за чистота пред бракот, како и во бракот како сеопфатно и одговорно радосно случување кое открива многу, особено во духовниот живот на христијаните.
Неодамна кај нас во богословијата, месец и пол пред Божиќниот пост, дојде еден ученик по благослов на Неговата Светост Патријархот за ракоположување во ѓакон. Ова момче се оженило пред само една седмица, и тој и неговата сопруга се еден исклучително убав, среќен и заљубен пар. Бидејќи по ракоположувањето, ѓаконот мора да служи Литургија секојдневно во рок од четириесет денови (а тоа е време на строг пост), па потоа го очекуваат и четириесетте дена на Божиќниот пост, јас му предложив на момчето за кратко да го одложиме неговото ракоположување. Но тој веднаш почна понизно и искрено да ме моли и покрај тоа веднаш да го ракоположам и уште ми рече дека службата во Престолот Божји му е најдраг сон, и кој на ниеден начин не му претставува препрека во неговиот брачен живот. Вакви светли и убави, примери на вистинска чистота во животот на денешните млади христијани, за среќа не се реткост. Немој да очајуваме!
Православна Светлина бр. 52
Превод: Јаков Илкоски