·
ПРЕПОДОБЕН СТАРЕЦ ПАЈСИЈ ВЕЛИЧКОВСКИ
Преподобниот Пајсиј (Величковски) се научил на духовното занимање на Света Гора, родината на Руското монаштво, лулката на аскетското просветување, кое што му недостасувало на старецот во руските манастири и молдавските скитови.
Но и Света Гора во тоа време минувала низ период на назадување. Посетувајќи ги монасите, преподобниот си барал духовен отец раководител, но не нашол таков и живеел во осаменост, минувајќи го животот во голема строгост.
Постепено околу него започнале да се собираат монаси, желни за строгиот аскетски живот. На совет од браќата, тој ја купил од светиот манастир „Пантократор“ старата ќелија „Свети пророк Илија“, и го возобновил истоимениот скит. Монасите изградиле таму црква, трпезарија, пекарница, страноприемница и шеснаесет ќелии - по тројца во ќелија. Славејќи Го Бога, тие со радост се префрлиле во новото прибежиште. Животот започнал да им тече непречено. Мнозина светогорски браќа и новодојденци, додека го гледале добродушниот живот на Пајсиевото братство, срдечно го молеле старецот да ги прими во своето стадо. Бил принуден да ги прими. За тие дојденци немало ќелии, но тие преградувале ќелијки до камениот ѕид до првите ќелии, за по двајца-тројца монаси. Сите се труделе заедно, а самиот старец преку денот изработувал лажици, а ноќе спиел не повеќе од три часа, бидејќи се занимавал со преведување на светоотечки книги од грчки на славјански јазик и со поправање на древни славјански текстови. Од еден од браќата, на име Макариј, тој го научил не само разговетниот новогрчки јазик туку и древниот книжевен (катаревуса). Освен скитското братство, мнозина светогорски монаси од други манастири биле духовни чеда на преподобниот. Дури и свјатјејшиот патријарх Серафим, кој живеел во светиот манастир „Пантократор“, често го посетувал за духовна беседа, при што ту доаѓал пешки ту пристигнувал на магаренце. Патријархот и постарите браќа од „Пантократор“ често го канеле старецот да служи Божествена Литургија.
Старец Пајсиј служел секогаш со длабоко смирение, стравопочитување и солзи. Неговото служење стварало такво умиление кај сите, што некои од преизобилни чувства и солзи не можеле да останат до крајот на службата и излегувале на кратко од храмот, за да се смират. Речиси сите плачеле. Плачел и старецот патријарх и со преисполнето срце говорел:
„Слава Му на Бога! Слава Му на Бога!“
Братството на преподобниот сѐ повеќе се зголемувало и скитот веќе станувал тесен. На совет од светогорските монаси преподобниот Пајсиј половината од браќата ги вселил во запустениот манастир Симоно-Петар, но турците го принудиле да замине од таму. Тие зеле од него пари, како помирување на долговите што ги имал манастирот. Сакале да земат уште и затоа старецот останал таму само три месеци. Тој настан бил причината која што го натерала заедно со учениците да ја напушти Света Гора и да премине во Молдо-Влахија, прво во Драгомирна, а по Руско-Турската војна, кога дел од Молдавската земја преминала кон Австрија, преминал во Намецкиот манастир.
Времето на живеење во Молдо-Влахија било периодот во кој старецот веќе јавно за сите се јавил со целото свое величие на старечкиот опит, и во кој што светлината на Намецката Лавра започнала да ја осветува цела Русија.
Околностите поради кои што се преселил во Молдавија, а не во Русија се лесно објасниви. Преподобниот многу ја сакал Русија и често се потпишувал „Полтавски“ (коренјак полтавец), но да се пресели во Русија за него би означувало да го погуби целото свое дело. Тогаш и во Рус било мрачно време, од Екатерина I до Екатерина II. Царувањето на Екатерина II било ознаменето со воведувањето на манастирските држави, кои што погубиле многу манастири. Биле затворени три четвртини од руските манастири. А Молдавија била слободна од слични опити за зголемување на средствата на државата на сметка на разорување и затворање на манастирите. И незгодите што требало да ги претрпи таму преподобниот Пајсиј не претставувале ништо во споредба со тоа што би ја очекувало Русија. Затоа мудро си одбрал место надвор од Русија. Треба да се одбележи и дека митрополитите Платон и Гавриил и другите најдобри ерарси од таа епоха, пројавувајќи љубов и внимание кон старецот, не го ни канеле во Русија.
Личноста на старецот имала силно влијание врз сите, па дури и самото негово присуство веќе воодушевувало кон подвизи. Бил преисполнет со благодатните дарови на Духот на премудроста и разумот, на совет и цврстина, на знаење и благочестие - Дух на Божји старец. Преисполнет со голема љубов кон ближниот, тој бил тивок и мирен, кроток, долготрпелив и незлобив како новороденче.
Неговиот смирен изглед сјаел со чистотата на целомудрието и лицето му блескало со одблесок на небесната слава. Пред неговиот очистен поглед се откривало и таинственото. Тој ја предвидел смртта на својот благодетел, војводата Григориј Гика. Често на сон гледал меч, кој виси непосредно до главата на војводата, кој наскоро бил егзекутиран од турскиот султан. Старецот со солзи молел двајца неодговорни монаси да го поправат својот живот, но тие не го послушале. И ете, едниот набрзо се удавил, а другиот починал за време на патување. Со неговата огнена молитва во тоа време се случувале многу чуда од Намецката икона на Божјата Мајка.
Целиот живот на старецот бил посветен во служба на монаштвото. Неговата заслуга се состои во тоа што со својот и со примерот на своето братство, тој го обновил древниот устав на монашкиот живот, врз кој што процветал тој и со чие што забранување паѓал сѐ пониско. Тој устав се Исусовата молитва и целиот чин на молитвениот подвиг, духовното, аскетското просветување, општожитието и старечкото раководство на почетниците со откривање на помислите. Врз тие основи било создадено од страна на отец Пајсиј и братството од неколку стотини души. Давајќи личен пример, тој го раководел тоа братство во текот на долги години и решил да воспита хор од подвижници, кои длабоко го усвоиле неговиот дух и по неговата смрт станале обновување на монаштвото во цела Русија.
Но, огромната заслуга на старецот не се исцрпува со тој подвиг. Тој носел и друг, подвигот на создавање на аскетска литература на руски јазик, односно на самиот извор на монашкото просветување. Навистина, и пред преподобниот Пајсиј имало преводи на аскетски дела на древните отци на монаштвото, но тие преводи веќе биле реткост. Освен тоа биле направени хаотично, и најважното - биле заборавени во практичниот живот.
Многу труд, сили, здравје, време и средства вложил во тоа преподобниот Пајсиј, откако за таа цел научил и старогрчки јазик. Времето поминато на Света Гора било време првенствено на собирање на ракописи, а животот во Молдавија било време на преводи и на примена на учењето на светите Отци во животот. Од преводите на старецот се составени и почетните книги на монахот: „Добротољубие“, „Лествица“, и „Поуки на преподобниот Исак Сирин“.
Со своите преводи и со применувањето на светоотечкото аскетско учење во животот, старецот го обновил руското монаштво.
Тој го носел подвигот на преведување на светоотечки книги, како и подвигот на лично раководство на животот на монасите дури до својот крај. Кога веќе изнемоштел од староста, се трудел, седејќи на постела, сиот затрупан со книги, и ноќе, на светлина од свеќа пишувал, пишувал и пишувал, без да обрне внимание на тоа дека телото му било покриено со отворени рани од постојано истата работна положба и од напреднатата возраст.
Неколку дена пред својата смрт сѐ уште препрочитувал и поправал преводи.
Како водач на монаштвото, преподобниот Пајсиј, кога бил во можност им служел и на мирјаните. Храмов празник на Намецката Лавра е Вознесение Господово. Од старо време на тој празник се собирале многу луѓе, не само од Молдавија и Влахија туку и од славјанските земји. И старецот пријателски ги примал сите богомолци, им се заблагодарувал за трудот вложен за да го посетат манастирот и укажувајќи им радосен прием и гостопримство, му служел на секого со сѐ што можел. Во тие четири дена, вратата од неговата ќелија била постојано отворена и дење и ноќе.
Старецот уште за време на животот уживал голема слава во православна Русија, како во високите слоеви на општеството така и меѓу обичниот народ. Санкт Петербургскиот митрополит Гавриил водел кореспонденција со него и го издал „Добротољубието“. Кога бил заедно со кнезот Потомкин во Јаш, Екатеринославскиот архиепископ Амвросиј, на Валахската митрополија, пристигнал специјално во Намецката Лавра на четири дена, и времето таму го поминал во беседи со старецот, кого што по службата во неговата обител го издигнал во чинот архимандрит (во 1790 г). Славата на старецот меѓу обичниот народ привлекувала стотици луѓе во неговиот манастир. Но, таа слава не само што не го возгордеала старецот туку уште повеќе го смирувала.
Откако го исполнил својот голем призив и стигнал до длабока старост, старец Пајсиј се приближил до својот крај, претходно боледувајќи четири дена. Починал на 15 ноември 1794 година.
fbПравославен Источник