Во пресрет на промоцијата на нејзината најнова книга, „Две минути и четириесет реда“, со Александра Јуруковска разговараме за содржината на делото, за состојбите во медиумите, во книжевната критика, во културата, воопшто
Изминатата декада се затворија и исчезнаа медиуми, „културњаците“ станаа излишни, беа отпуштани, принудени да се откажат, да се преквалификуваат или да работат сè друго низ медиумите, освен култура. Дојде време кога нашите медиуми како да сфатија дека редакциите кои порано важеа за елита, расадник на идеи, на писменост, на добро познавање на правописот и правоговорот не се потребни, вели Александра Јуруковска, новинарка и книжевна критичарка, која годинава одбележува 20 години работа во медиумите. Во пресрет на промоцијата на нејзината најнова книга, „Две минути и четириесет реда“, со Јуруковска разговараме за содржината на делото, за состојбите во медиумите, во книжевната критика, во културата воопшто. Промоцијата е закажана за утревечер во 20 часот, пред платото на Младинскиот културен центар. За делото ќе зборува Соња Стојменска-Елзесер, а модератор ќе биде Јулијана Величковска од ПНВ Публикации.
Како се роди идејата за насловот?
– Спонтано. Насловот е техничко-симболичен и ги обединува двата дела на книгата. Првиот – „Две минути“ опфаќа книжевни критики, осврти и рецензии пишувани за радиото како медиум (За Македонското радио – Радио Скопје), радиокритика. Тие ја следат динамиката на еден радиоприлог и неговата просечна должина од 2 минути, колку што во тој период ми беше отстапувано за таквото претставување на литературата. Вториот дел „40 реда“ ја следи должината на новинската критика (за дневни весници, специјализирани списанија за култира, па и портали) кога „прочитот“ на книгата треба да се збие во текст од просечна должина од четириесет реда, што пак е приближно долго колку и текст читан за радио во токму две минути.
Александра Јуруковска / Фото: Игор Тодоровски
Како ја конципиравте, што содржи содржи „Две минути и четириесет реда“?
– Двата дела се поделени на уште по два – „Две минути однадвор“ (за странски дела преведени на македонски јазик) и „Две минути однатре“ за дела од современи македонски автори. И вториот дел ја има истата структура – „Четириесет реда однадвор“ – за автори преведени и претставени на мекдонски јазик и „Четириесет реда однатре“ – критики и рецензии за наслови од современата македонска книжевна продукција главно од почетокот на 21 век.
Тешко ли е да се направи избор од тектови/прилози кога пред себе имате толку обемна продукција? По што се водевте во селекцијата?
– Многу тешко! Мислам дека не ни бев свесна за таа тежина додека не седнав да „касапам“ сè што не ми фаќаше око, а имаше многу, затоа што според мојата статистика, само за радио сум напишала околу двесте текста. Желба ми беше да имам што повеќе редови за македонски автори, тоа го сметам за свој долг кон македонскиот јазик, литература и култура. Дополнително се преиспитував себеси затоа што станува збор за текстови пишувани во долг временски период од 15 години. Некаде не си се допаѓав, некаде сметав дека перото не ми е зрело, дека текстот пишуван за радио „не звучи исто“ и во книга и слично. Најголемата помош ја имав од издавачот ПНВ Публикации и Јулијана Величковска, која е и уредник на книгата. Таа беше гласот што ми недостигаше за да знам кон каде одам. На секој автор му посакувам таков собеседник.
Александра Јуруковска (фото: Ирена Јурчева)
Новинарството се чини е придружна прoфесија на Вашето образование и работата како книжевен критичар. Како би ја опишале денес состојбата во двете сфери, и во новинарството и во книжевната критика?
– Со еден збор – хаотична. Посубјективно – деновиве кога се подготвувам за промоција, прославувам и еден не баш мал јубилеј – 20 години работа во медиуми, што е точно половина од мојот живот и никогаш не сум се чувствувала толку збунета. Патолошка е мојата љубов и кон двете професии од кои не се живее, а без кои еве и не умеам да живеам (ха, ха ха). Нивниот спој уште на самиот почеток ме однесе во „културното“ новинарство, па и по две децении јас се доживувам себеси исклучиво како новинар од културата, иако скоро и да не постојат медиуми со такви редакции, ниту пак новинари што можат да го живеат тој луксуз да го работат само тоа. Изминатата декада се затворија и исчезнаа медиуми, „културњаците“ станаа излишни, па и по децениско искуство беа отпуштани, принудени да се откажат, да се преквалификуваат или да работат сè друго низ медиумите, освен култура – да се снаоѓаат (фраза што ја презирам). Неколкумина ентузијасти се оставени сами на себе, со неподмладени редакции, па веќе и не верувам дека помладите колеги ќе сакаат да го работат ова.
Дојде време кога нашите медиуми како да сфатија дека редакциите кои порано важеа за елита, расадник на идеи, на писменост, на добро познавање на правописот и правоговорот не се потребни. Говориме за јадра на општата култура, мали академии за образованието и уметноста, па и сите сфери на едно мислечко општество. Ова е глобален тренд, но ние сме мала земја, сите се знаеме и поразувачка е помислата дека скоро никој никогаш не праша каде се тие луѓе, што прават, како живеат? Имам чувство дека за „културњаците“ не прашуваат ниту оние кои сме ги следеле со години, на чии испитни претстави, филмови, изложби, концерти сме аплаудирале, сме ги промовирале. Сме биле први слушатели или читатели на нивните уметнички или научни дела, пред нашите микрофони и диктафони прв пат јавно говореле, со нас ја надминувале тремата, во нас барале глас за секој проблем, со нас учеле концизно да се изразуваат… Живееме во време кога културата нема рејтинг, не носи читаност, гледаност, реклами, ја изедначуваат со залудно потрошен медиумски простор. Културата никогаш и не носела рејтинг, но се респекирала како влијание, а сега е сосема запоставена. Така е и на полето и на книжевоста и на критиката. Јас не познавам автор кој живее исклучиво само од пишување, па сакале или не, повторно доаѓаме до моментот на снаоѓање…
Мојата главна теза на која работа и истражувам со години е дека сме култура (земја) на која не ѝ е потребна култура. Вториот дел од тезата е дека не постои земја, народ, општество, култура која опстоила без висока почит кон културата. За среќа кај нас има индивидуалци, поединечни иницијативи и истрајност, Дон Кихоти во двете сфери. Нивната посветеност, наоѓањето нови начини (медиуми, канали, форми) ми дава надеж дека битката со ветерниците продолжува.
Александра Јуруковска и Александар Прокопиев (Фото: Игор Тодоровски)
Колку издавачите имаат интерес за ваков тип на изданија и во што е нивната најголема вредност?
– Не е тешко да најдеш издавач, колку што е тешко да најдеш читател. Поврзано со претходниот одговор: имаме голема книжевна продукција, во кванититетот има и доста квалитет, но немаме читатели, а уште помалку критичари. Македонската литература може да се пофали со одлични автори и дела, на кои им треба пласман и глас. Ние не се читаме доволно меѓу себе. Понекогаш ми се чини дека не читаат ниту самите автори, ниту оние чија работа е токму тоа – научници, професори, истражувачи. Критиката е сведена само на периодика, на неколку специјализирани списанија со мал тираж, обично поделени на редакцијата и застапените автори и толку. Ова повторно нè враќа кон видливоста на критиката и книжевноста воопшто. Книжевникот во мене верува во судот на времето, дека она што го оставаме е некаква трага за тие по нас. Авторот во мене (ќе) е среќен ако таа трага однела макар и еден читател на вистинскот место (автор, наслов, издавач, преведувач). „Две минути и четириесет реда“ може да биде скромен индекс или скромен, далеку од целосен, пресек на тоа што се пишувало и што се преведувало во првите години на 21 век во Македонија.
Насловна фотографија: Радован Вујовиќ
Извор:
Друго:
https://www.google.com/search?q=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0+%D0%88%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0+-%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BC%D0%BD%D0%B8&tbm=isch&chips=q:%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0+%D1%98%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0+-%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BC%D0%BD%D0%B8,online_chips:%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82+%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0:x_b2EoFCqXA%3D&client=firefox-b-d&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwik0Mf5idD0AhXVQOUKHXi2BX4Q4lYoAXoECAEQEw&biw=1165&bih=504