Почитување на иконите

Ава Јустин Ќелиски:


Отелотворувањето на Бог Логосот, Кој е жив Лик, жива икона на невидливиот Бог (Кол. 1, 15), е основа и за нашето побожно почитување на светите икони.

Почитувањето на светите икони постоело во Црквата од самиот нејзин почеток (за што сведочат фреските во најстарите христијански катакомби, уште од вториот век во Рим и на грчките острови). 

Затоа Православната Црква на својот VII Вселенски собор ги осудила еретиците  и иконоборци, кои сакале да го порекнат почитувањето на светите икони.
Ова почитување го порекнуваат денес и некои од секташите, кои го порекнуваат дури и почитувањето на светиот и живототворен Крст Христов.

Но, ние веќе имаме видено какво спасоносно значење и сила за нашето спасение има чесниот Крст Христов, заради што со св. Апостол Павле и говориме, поклонувајќи му се на Крстот Христов:
„А мене, да не ми даде Господ да се фалам со нешто друго, освен со крстот на нашиот Господ Исус Христос,...“ (Гал.6,14).

Покрај чесниот и живототворниот Крст, ние побожно ги почитуваме и светите икони, најнапред пречесната икона на Христос Богочовекот, а потоа и иконите на Пресвета Богородица и Светите Апостоли и Угодници Божји.

Зашто, по зборовите на Светите Отци, почитувањето коешто се укажува на иконата се однесува на нејзиниот Прволик, на лицето на самиот Богочовек Христос, по чијшто лик е и создаден секој човек (ср. Кол, 3,10).

Иконите, во никој случај, не се идоли (почитувањето на идоли Бог го забранил во својата втора заповед, дадена преку Мојсеј) и ние не ги сметаме за некои божества, туку само за свети слики, кои самиот Бог уште во Стариот Завет заповедал да се почитуваат во храмот (скринија) Хебрејски (види 2.Мојс.25,10-26; 26,1-33; 5.Мојс.10,1-5).

 Во Новиот Завет, од отелотворувањето Христово, светите икони се почитуваат како свети сликовити свидетелства на преголемата тајна на вообличувањето на Бог Логосот во тело и обличје човечко; тие се Свето Писмо за неписмените;
тие се место на присутност на благодатта Божја, заради што многубројни свети икони се и чудотворни и мироточиви.
Православната Црква ги почитува иконите на светителите, односно ликовите кои се претставени на иконите.

Икона е грчки збор и значи слика. На иконите Црквата ги претставува:
Господ Исус Христос, Богородица, ангелите и светителите.
Со почитување на иконите ние ги прославуваме оние кои се на нив и го оживуваме споменот на нив.
Како што од љубов, почит, потсетување и спомен ги чуваме сликите на своите роднини и пријатели, така слично е и со иконите на светителите. Иконите се споменици на религиозните великани, споменици кои нè потсетуваат на нив и нивната работа;
многу јако средство за религиозно-моралниот живот, затоа што будат жив спомен на нив и нивните дела кои загреваат, воодушевуваат, предизвикуваат и влечат да ги подражаваме.

Гледајќи ги иконите, се сеќаваме на побожниот живот на оние кои се на нив претставени и тоа нè побудува да се угледаме на нив и ние да ги исполнуваме христијанските доблести како и тие и тераат на потопла и позадлабочена молитва.

 Вистина е дека човек може да се моли и без икони, но тие подобро ја задоволуваат човечката природа, зашто човекот е составен од душа и тело, па потребно му е нешто видливо, за во него да предизвика претстава на невидливото и да створи поголемо молитвено расположение.
 
 Светите икони се како отворена книга од која се учат сите, а особено неуките. Свети Јован Дамаскин вели:

 „Иконата е како учител за простите, кои не знаат да читаат, а книга за писмените; таа му зборува на погледот, колку и зборот на слухот.
Иконата е како книга... која ни помага да се сетиме на делата Божји и на светителите негови“.
 Затоа иконите треба да се почитуваат. А ги почитуваме ако ги ставаме во храмовите, куќите и други места; ако им се поклонуваме; ако ги целиваме; кадиме и пред нив свеќи палиме.
 
Иконите во Стариот Завет:

Употребата и почитувањето на светите икони го потврдува Светото Писмо. Самиот Бог му заповедал на Мојсеј да направи ковчег на заветот, кој бил видлива слика на присутноста на невидливиот Бог, Негов Престол и да направи два златни херувими на ковчегот и да извезе исто така два херувими на завесата, која го делела светот од светињата над светињите. И Соломон, кога го подигнал храмот, поставил два херувими на ковчегот на заветот и голем број на завесите и ѕидовите.


Во Новиот Завет:

Во Новиот Завет уште појасно е потврдено почитувањето на иконите. Во христијанството од почетокот, иконите се во почитување и во употреба. Ова го потврдуваат многу споменици од првите векови на христијанството.

 Според преданието, кое го има признаено Седмиот вселенски собор, Самиот Спасител го испратил својот неракотворен лик на едескиот цар Авгар.
Иконите се наоѓаат на ѕидовите во катакомбите, пештерите, маченичките гробници и други места, каде што се собирале христијаните на молитва. За употребата и почитувањето на иконите сведочат и многу свети отци и учители на црквата.


Ерес на иконоборците:

И покрај толку свидетелства за почитувањето на иконите, имало и такви кои се противеле на тоа. Од историјата на Црквата познато е дека борбата против иконите траела, со прекин, повеќе од сто години.

Иницијатори на борбата биле византиските цареви, а мотивите биле разни. Меѓу самите богослови имало и такви кои не биле согласни со употребата, а особено со почитувањето на иконите.

И монофизитите биле против почитување на иконите. За утврдувањае на ова мислење влијаеле мухамеданците и павликијаните, кои во почитувањето икони гледале идолопоклонство.

 Иконоборците се повикувале на втората заповед Божја и на списите на старите црковни писатели, кои биле непријатели на иконите.
Борбата против иконите ја почнал царот Лав III Исавријанецот со издавање на едикт во 726 година. Уште пожестока борба продолжил царот Константин V Копроним.

 Но, кога на престолот дошла царицата Ирина, таа го свикала во 787 година во Никеа Седмиот вселенски собор. Со одлука на овој собор не само што е дозволено, туку е и корисно и на Бога угодно да се употребуваат икони и да се почитуваат.

Почитувањето не се однесува на материјата од којашто иконата е изработена: дрво, злато, боја и др, туку на ликот кој е претставен на неа. По смртта на царицата Ирина повторно почнала борбата против иконите. Ја воделе царевите Лав Ерменин, донекаде Михаило II и Теофило.
Кога умрел царот Теофило, на престолот стапила неговата жена Теодора, наместо малолетниот син Михаило. Таа ја укинала борбата против иконите и го свикала соборот во Цариград во 842 година.

На овој собор осудени се иконоборците и свечено се прокламирани заклучоците на Седмиот вселенски собор.

Првата недела на велигденскиот пост иконите триумфално се внесени во црквите. Славејќи ја победата над непријателите на иконите, одлучено е, заради спомен, таа недела да се слави секоја година како Недела на православието.

Покрај цариците Ирина и Теодора, голема заслуга за оваа победа припаѓа на Св. Герман, патријархот цариградски, Св. Јован Дамаскин, Никифор исповедник, патријархот цариградски и Св. Теодор Студит, а особено на монасите кои биле големи поборници на почитувањето на иконите.

(Преземено од: Догматика, Книга II, В. Ракиќ)


Христос се овоплоти...

Светите икони се и уметнички дела и споменици на културата и општочовечко културно наследство, но и многу повеќе од тоа: тие се документи на христијанската вера, верата во тајната и неминливата смисла и боголикост на ликот човеков, христоликата личност на Светителите, како вистински луѓе.
 Првиот таков вистински човечки Лик пројавил самиот Христос. Достоен е за нашата љубов и почитување уметничкиот лик на светите икони, низ кој видливо се покажува неминливата убавина и достоинство во личноста на човекољубивиот Господ Христос како Богочовек и исто така, неприкосновената вредност и убавина на неминливиот христолик во личноста на човекот.

Светите икони на видлив начин ни ја покажуваат таа Боголикост и Христоликост, т.е. она што човекот токму и го прави човек – прекрасна и боголика жива личност, вредна и способна за вечна убавина, за вечен вистински живот во љубов со Бога и со другите луѓе.

 Човечкото битие, по своето создавање и назначување, е боголико и богоподобно и токму затоа Синот Божји станал човек, се овоплотил и се очовечил, за лично да ја покаже и во Себе да ја пројави богоубавината на човекот, како најмилото битие Божјо, назначено за вечен пријател и син Божји.
 Светите икони, во храмовите и по домовите, постојано видливо нè потсетуваат на таа вистина за човекољубието Божјо и боголикоста човекова.

Како свети уметнички ликови, пред кои со љубов и почит стоиме, ги посматраме, се молиме, црковните икони литургиски нè воздигаат кон светиот Прволик и Првообразец – Христос и кон прославените на небото Свети луѓе, како што рекол Св. Василиј Велики.
(Преземено од: Духовност на православието, јеромонах Атанасиј)



Орос на верата на Седмиот вселенски собор

... Ние се држиме неизменливо до сите црковни, нам завештани, пишани и непишани преданија, од кои едно е и изобразувањето на иконичниот живопис, зашто е согласно на историјата на евангелската проповед, заради потврдување на вистинитото и непривидното очовечување на Бог Логосот ...

Паралелно со знакот на Чесниот и Животворен Крст да се поставуваат чесни и свети икони, кои се соодветно направени од бои и мозаици и друг материјал, во светите Божји цркви, на свештените сосуди и одежди, на ѕидовите и даските, во куќите и по патиштата; и тоа: иконата на Господ и Бог и Спасот наш Исус Христос, Пречистата Владичица наша Света Богородица, Чесните Ангели и сите Свети и Преподобни луѓе.

Зашто, воколку тие постојано се посматраат во ликовните изображенија, вотолку и оние што ги гледаат се покренуваат кон пожелување и подражување на самите оригинали. И на нив да им се оддава целивање и почесно поклонение, но не и вистинско служење по верата наша, кое прилега само на Божествената Природа, туку, исто како на знакот на Чесниот и Животворен Крст и Светите Евангелија и останатите свештени посвети, така и во чест на овие, да правиме принос на кадење и светлоста, како што тоа бил побожен обичај и кај древните христијани.

Зашто, честа којашто се оддава на иконата (ликот) преминува на Оригиналот (прволикот) и кој се поклонува на иконата, се поклонува на личноста на оној којшто е на неа насликан...
 
Беседа за вистинската вера на Свети Сава од 1221 година:

„Се поклонуваме и ја почитуваме и со љубов ја целиваме сечесната икона на човечкото овоплотување на Богот Словото (Христос), помазан со Божество и останувајќи непроменет, така што оној којшто е помазан со вера, смета дека на иконата го гледа самиот Бог, Кој се јавил во тело и со луѓето поживеал.

Се поклонуваме и чест оддаваме и на иконата на Пресвета Богородица и на иконите на сечесните Божји Светители, воздигнувајќи ги очите на душата наша кон Првообразниот Лик и вознесувајќи го умот наш на несфатливото и неискажливото“.


Објавил  Senka 
 
Превод од српски:
Мина Даниловска

http://izmedjusenki.blogspot.com/2010/07/postovanje-ikona.html