Кониковското евангелие потекнува од период кога првпат во писмена форма се појавува она што денес е стандарден македонски јазик

Невена Поповска

Охрид - Кониковското евангелие кое вчера беше претставено пред славистите на 14. Меѓународен славистички конгрес е најстариот запис на македонски јазик, постар и од Лексикон тетраглосон на Данаил од Москополе, кој датира од 1802 година. Текстот е напишан на егејски дијалект, поточно на воденско-ениџевардарскиот народен говор, со грчко писмо и е прв обид за популаризација на македонскиот народен јазик и отфрлање на црковнословенскиот јазик.

„Изданието го објави Финската академија на науки и уметности во Хелсинки со помош на Катедрата за македонски јазик на Универзитетот ‘Св. Кирил и Методиј’ под мое водство“, вели професор Људмил Спасов, кој притоа додаде дека македонското министерство не пројавило интерес за финансирање на ова капитално дело. „Евангелието го пронајде истражувачки тим од Финска во Александриската библиотека и тоа претставува најстарото евангелие на народен македонски јазик печатено во 1852 година во Солун“, продолжи Спасов. Славистите велат дека Кониковското евангелие е напишано на народен македонски јазик и е најстар запис на долновардарскиот или егејскиот дијалект на Македонците кои живееле и живеат во Грција.

Според Виктор Фридман, кој го претстави делото „Знаењето за развојот на македонскиот јазик и идентитет во доцниот 18 и раниот 19 век“, Кониковското евангелие потекнува од период кога прв пат се појавува во писмена форма она што денеска е стандарден македонски јазик. „Дијалектот на Кониковското евангелие е од извонредно значење зашто доаѓа од регион кој по балканските војни и' припаднал на Грција и каде што потоа се населуваат бегалци кои зборуваат грчки или турски јазик. Истовремено, во овој регион се воделе најжестоките војни што резултираа со заминување на илјадници Македонци по 1948 година, така што на овој дијалект денеска зборуваат многу мал број луѓе“, вели професор Фридман.

Значењето на ова дело е огромно, бидејќи евангелието напишано на македонски јазик претставува очигледен отпор спрема грчката политика. „Кониковското евангелие е најраниот текст во кој се употребува колоквијалниот македонски јазик како пишан јазик. И додека авторот прв пат пишува на македонски јазик, Павел Бозигропски во своите исправки се обидува да го нормира тој јазик. Грчкото противење на Македонците во Грција продолжува од тоа време до денеска и покрај печатењето на Абецедарот во 1925 година во Солун, наменет како буквар за Македонците од Северна Грција“, продолжува Фридман.

Во рамките на конгресната програма, вчера се одржаа неколку секции за лингвистика, за литература, за култура, за фолклор, а беа одржани и тркалезни маси на тема: „Словенскиот свет и Европа“, „Местото на словенските јазици и состојбата на славистиката во светот“ и „Универзитетите и иднината на славистиката“. Покрај промоцијата на Кониковското евангелие, беа претставени и „Зборникот на Третиот меѓународен конгрес на славистите“, „Тајните на гробот на св. Методиј“ и „Црковнословенски превод на беседите на Гргур Велики“.

17.09.2008 г.

Конгресот во Охрид ја реафирмира славистиката

Големиот број учесници на конгресот - потврда за интересот, значењето и местото на славистичката наука

Невена Поповска

Славистичкиот конгрес во Охрид, кој завчера свечено беше затворен со огномет и настап на етногрупата „Баклава“ и културно-уметничко друштво од Охрид, кое се претстави со традиционални ора и песни, остави големи и значајни впечатоци и кај учесниците кои веќе престојувале во Македонија, но секако многу повеќе кај оние што првпат се сретнаа со Охрид и Македонија. Тој секако ќе остане запаметен по втемелувањето на основните идеи на словенството и создавање на новиот идентитет на славистичката наука.

Рускиот славист Александр Молдован вели дека за него претставува голем предизвик што е учесник на славистичкиот конгрес во Охрид, особено затоа што Охрид, вели, е избран за домаќин на конгресот, затоа што тој е лулката на словенството“. „Сметам, дека овој конгрес е многу важен за унапредување на славистиката како наука, наспроти тенденциите, кои беа се' посилни во изминатиов период, за нејзино згаснување како наука“, вели Молдован.

Виктор Фридман смета дека „овој светски конгрес на славистиката има големо значење за Македонија и македонистиката, затоа што се одржува првпат во Република Македонија како независна држава и пред се' словенска земја. „Јас го гледам тоа како голем поттик за македонистиката и славистиката“, истакна Фридман и ја потенцира големината на Кониковското евангелие кое беше претставено на Конгресот: „Во него има текст на грчки и на македонски јазик. И не само тоа, туку јасно се гледа дека било употребувано, на неговите страници се' уште има восок од црковни свеќи“.

Според Трајко Стаматоски, „секој конгрес донесува нешто ново, па така и овој во Охрид. Секои пет години се појавуваат новини во славистиката и славистичката наука, но има и такви прашања кои постојано се тема на славистите. На пример, на секој конгрес се поставува прашањето што се' спаѓа во славистиката. Уште на првиот конгрес беше поставено тоа прашање и до денеска таа е многу проширена. Конгресот ја реафирмираше славистиката“.

Одржувањето на конгресот беше можност и голем број слависти кои никогаш не ја посетиле Македонија поблиску да се запознаат со нејзината култура и историја. Токму Рина Усикова од Русија потврди дека голем број слависти никогаш не биле во Македонија и сега имаат можност да се запознаат и со Охрид и со македонскиот јазик. „Македонистиката е напредната во светот и драго ми е што овие научници кои дојдоа во Охрид уште повеќе ќе придонесат за нејзиниот развој“.

Големиот број учесници на конгресот беше уште една потврда за интересот, значењето и местото на славистичката наука. Иван Доровски, македонист во Чешка, оцени: „Овој конгрес за македонската литература, наука и култура, според мене е значаен од повеќе аспекти и тоа: прв пат се одржува во самостојна Република Македонија и македонските специјалисти ќе имаат можност да се запознаат со најголемите достигнувања од светската славистичка наука“.

Дека славистиката и македонистиката се интересни на секоја точка од земјината топка потврди и присуството на Кристина Крамер од Канада, која течно зборува македонски јазик. За неа „македонистиката има многу интересна улога во контекст на славистиката. Македонскиот јазик има не само долга историја туку и нова и свежа историја, така што дава простор за изучување на средновековни текстови, но и за понова литература“. Уште еден интересен пример е Јуми Накаџима, која како припадник на источната култура вели дека „е мошне заинтересирана за изучување на славистиката, особено македонскиот јазик, бидејќи преку него не само што се учи литература, туку и историја. За мене, вели Накаџима, е посебно доживување што токму на овој конгрес со сите присутни можам да комуницирам директно на македонски јазик.

За Кшиштоф Вроцлавски од Полска, „одржувањето на Конгресот во Охрид е голем настан за славистите, особено за македонистите, бидејќи тоа е иднината за сите нас. Ова ме врати на почетокот на мојата кариера, кога работев како лектор на Универзитетот ’Св. Кирил и Методиј‘ и собирав народни приказни од Пештани од околината на Охрид“.

Претседателот на Организацискиот одбор на Славистичкиот конгрес, Милан Ѓурчинов, на крајот од неговото 14. издание, со свој заклучок за придобивките од овој значаен настан: „Напредокот на славистичката наука, враќањето на довербата во славистите, па и во словенството и во нивната култура, тоа се се придобивките од Конгресот. Треба да градиме нова доверба кон славистите. Сакам да остваруваме една нова славистика, славистика на 21 век. Секако, темелејќи се на старите, но промислувајќи го современиот миг“.