Промотор: проф. д-р Ѓоко Ѓорѓевски

Протоѓакон проф. д-р Ратомир Грозданоски
„Вовед во Светото писмо на Новиот завет – посебен дел“

Книгата „Вовед во Светото писмо на Новиот завет – посебен дел“ на протоѓакон проф. д-р Ратомир Грозданоски, излезе во 2008 година како издание на Православниот богословски факултет „Свети Климент Охридски“ од Скопје. Таа е посветена на јубилејот – 2000 години од раѓањето на св. ап. Павле, кој, според зборовите од посветата од авторот, „дојде најпрво во Македонија, при посетата на Европа/// и во Македонија испрати три посланија, а уште две ги напиша кај нас и ги испрати до други“. Излегувањето на книгата се поврзува и со уште еден повод: 50-годишнината од возобновувањето на Охридската архиепископија во лицето на Македонската православна црква.
 Самиот наслов на книгата „Вовед во Светото писмо на Новиот завет – посебен дел“ колку објаснува, толку и збунува, посебно за оние кои не се занимаваат со теолошките науки. Обично мислиме дека „вовед“ е нешто споредно, нешто што само го воведува човекот во суштинските работи, па затоа е помалку значајно и важно.  Дури се чини и необично што една посебна научна дисциплина која се занимава со изучување на Светото писмо се нарекува – „вовед“. Кај западните новозаветници постојат правци и школи од оваа област, додека кај православните скоро и да нема разидувања во ставовите и пристапите кон библиските книги. За нив светоотечкото толкување е примарно мерило.
Воведот во Светото писмо како наука своите почетоци ги има од крајот на 17 век, но уште блажениот Ероним беше говорел дека без вистински водич и без сигурен патоказ - невозможен е влезот во Светото писмо. Постои вовед и за Стариот и за Новиот завет, а потоа и во двата случаи се применува поделба на општ и посебен дел. Општиот вовед се занимава со историјата на канонот, текстот, јазикот, преводите, додека посебниот вовед ја разгледува историјата и настанокот на секоја библиска книга поодделно. Така и овој „Посебен новозаветен вовед“ истражува кој е писател на книгата, кое е времето и местото на пишување, која е целта на пишувањето, потоа ги обработува прашањата поврзани со интегритетот и автентичноста на секоја книга, која е нејзината содржина, завршувајќи со кратка разработка и тематска поделеност на текстот. И таквата постапка е спроведена врз сите 27 книги од Светото писмо на Новиот завет.
Според заклучоците на авторот, сите книги од Новиот завет настанале во период од околу 50 години, на просторот од Коринт до Ефес, односно Коринт, како место на пишување на првата книга (Посланието на св. ап. Павле до Солуњаните), и Ефес, како место на пишување на последниот спис (Јовановото Откровение). Потоа, како места на пишување на новозаветните дела се спомнуваат Антиохија, Ефес, Коринт, па Македонија... За Ефес се поврзуваат дури 11 списи. Најголемиот број од делата, односно половината новозаветни книги, потекнуваат од апостолот Павле, а вториот по ред на авторство е светиот апостол и евангелистот Јован, кој напишал вкупно пет од сите новозаветни списи. А да се потсетиме и дека делата на светите автори не настанале во услови на мир и тишина во некоја библиотека, туку претежно се резултат на животот и борбата на новозаветната Црква.
Во ова дело, за некои од новозаветните книги посветено им е значително повеќе внимание, отколку на другите. Таквата нерамномерност, според авторот, е направена по потреба, свесно и со определена цел. Некои библиски книги даваат повеќе повод за разработка, некои се повеќе оспорувани, а за некои изразитото внимание се должи на поврзаноста со Македонија и Македонците. Таков е примерот со Евангелието според Лука, кој, според авторот, има македонско потекло, или примерот со апостолот Павле, кој, според библиското сведоштво, четирипати бил во Македонија, а можеби и повеќе, како и за посланијата што ги упатил во Македонија: Првото и Второто до Солунјаните и Посланието до Филипјаните. На крајот од книгата е сместена хронологија на животот и настаните на светиот апостол Павле, табеларен преглед на Павловите посланија според времето и местото на пишување, како и список на 70-те апостоли.
Според кажувањата на самиот автор, книгата настанала како плод на неговите предавања во период од 25 години и наменета е, на прво место, за студентите, а потоа и за вероучителите, свештениците, но и за сите оние кои имаат потреба од увид во проблемите и резултатите од новозаветните истражувања. При обработката на содржините ползувана е избрана, но воедно и богата литература, која е посочена кон крајот на самата книга. Велам избрана, затоа што ако некоја библиска наука напредувала во последните педесет години, тоа е секако воведот во Светото писмо. Притоа, земени се предвид новите плодови на научните истражувања за настанувањето на Светото писмо, како и археолошките и ракописните пронајдоци од нашево време. Сепак, останува констатацијата дека е тешко за секој еден истражувач да се помири со фактот дека желбата за дознавање е поголема од можностите, дека на располагање се навистина многу малку податоци врз основа на коишто би можеле да се донесат целосни и комплетни заклучоци.
Како стручњак на полето на библиската наука и голем познавач на релевантната библиографија, протоѓаконот проф. д-р Ратомир Грозданоски го состави и ова дело, кое, како што истакнавме, е од научен, но воедно и од популарен карактер и е наменет како за теолозите, така и за поширокиот круг читатели. Така и овој вовед е навистина посебен, тој е вистински вреден потфат и значаен придонес за нашата скромна библиска литература, па затоа очекуваме секој нејзин читател да има огромна духовна корист.