логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка



Митрополит Иларион Алфеев

Животот и учењето на св. Григориј Богослов
ДОГМАТСКО БОГОСЛОВИЕ

МОЛЧЕЊЕТО И СЛОВОТО

grigorij.bogoslov1.jpg
Служењето на словото Григориј го сметал за главна работа во својот живот. Меѓутоа, уште пред да ја заврши Атинската Академија, тој знаел дека ќе му се посвети на словото не како на вештина, туку како на слово за Бога, знаел дека ќе стане „философ“ („philosofos“) а не „филолог“ („philologos“), богослов а не реторичар. Термините „философија“ и „богословие“ Григориј често ги користи како синоними: така, на пр., во 27-то Слово изразот „философира за Бога“ значи, едноставно, „богослови“.
Парадоксот на секое слово за Бога е во тоа што Бог, според Својата суштина, е недостижен за човековиот разум и, следствено, не може да биде искажан, опишан, ниту објаснет со ниеден човечки збор. Вистинската побожност, според зборовте на Григориј, „не се состои во тоа често да се зборува за Бога, туку повеќе да се молчи.“1 Бог не му се открива на човек преку зборови, туку над зборовите – преку молитвен допир со Него, којшто се случува при длабоко молчење на јазикот и на разумот. Оттука претпочитувањето коешто многумина источни отци го имале спрема апофатичката метода во богословието – кога не се зборува за тоа што е Бог, туку само за тоа што Тој не е. При последователно одрекување на сето она што Бог не е – а Тој не е ништо од она што може да се облече во зборови – човекот како да останува лишен од зборови и замолкнува. Кога се исцрпени сите зборови, се открива можноста за средба со Бога на онаа длабочина на која зборовите веќе не се потребни, на која стануваат просто излишни.
Апофатичкото богословие, чии почетоци се среќаваат уште кај Климент Александриски, било потоа разработено во делата на св. Григориј Ниски, а подоцна и од страна на авторот на делата на Дионисиј („Корпус Ареопагитикум“). Што се однесува до Григориј Богослов, тој не бил безусловен приврзаник на апофатичката метода, и тој добро ги знаел како нејзините предности, така и главните недостатоци: отсуството на зборови не секогаш на човекот му овозможува реално богоопштење, средба со живиот Бог. За луѓето да бидат привлечени кон Бога, за Него треба да се зборува, сметал Григориј, при што не треба да се зборува само во одречна форма, туку и афирмативно, не обѕирајќи се на тоа дека ниту едно тврдење за Бога не може да биде сеопфатно. Григориј Богослов, по сè изгледа, бил попрагматичен од својот вдахновен пријател, епископот Ниски, и повеќе размислувал за практичната полза од својата проповед; затоа тој сметал дека дури и во врска со Божјата природа може да се изнесуваат одредени тврдења. Катафатичката богословска метода е само извесно дополнување на апофатичката, но без тоа дополнување апофатичката метода не води никаде: 

Оној што се интересира за природата на Суштиот, не застанува на тоа што Тој не е, туку на тоа што Тој не е му додава и тоа што Тој е, зашто е полесно да се постигне едно нешто, одошто да се одрекува сè по ред; додава, за преку исклучувањето на она што Бог не е, и со тврдењето за она што Тој е, да го направи подостапно за разбирање она за што размислува. Зашто оној што говори за тоа што некое нешто не е, а молчи за тоа што тоа нешто е, наликува на оној кој, запрашан колку е два помножено со пет, одговара: „не е два, не е три, не е четири, не е пет, не е дваесет, не е триесет, ...“, но не вели дека е еднакво на десет, и не го задржува умот на оној кој прашува на тоа што го бара. Зашто, многу полесно и пократко е да покажеш што некој предмет не е објаснувајќи што е, отколку, исклучувајќи го тоа што тој не е, да покажеш што е.2

Ваквото расудување може да се покаже како недозволено упростување, макар и само затоа што „природата на Суштиот“ не е исто што и „два помножено со пет“, и додека на прашањето „колку е два помножено со пет“ има само еден потврден одговор, на прашањето за Божјата природа нема и не може да има таков одговор. Но, Григориј Богослов не ни тврди дека во врска со Божјата природа може да се даде целосен одговор. Како што ќе видиме понатаму, говорејќи за Бога тој настојува на недостижноста на Неговата природа и суштина, и самиот почесто се служи со апофатичката метода, одошто со катафатичката. Па сепак, Григориј смета дека потврдното тврдење за природата на Суштиот може да го „задржи умот“ на човекот на Бога, додека, пак, непрекинатата низа на негирања може да го оддалечи од Бога.
Појдовна точка на теоријата на богословењето, којашто Григориј ја излага во проповедите и во стиховите, е дека христијаните немаат работа со „непознат Бог“3 ниту со Бог Кој молчи, туку со Бог Кој на луѓето им се открил преку овоплотеното Слово. Поради тоа, човековата жртва принесена на Бога треба, пред сè, треба да биде слово „кое е повозвишено и почисто од која и да е бесловесна жртва“;4 благодарењето на Бога треба, исто така, да се прави „преку слово“;5 пред сите други принесувања, Бог треба да се почитува преку словото – преку „праведно плодоносење, заедничко за сите коишто се присоединиле со благодатта“.6 Воплотувањето на Словото му дава на човекот за право да говори за Бог Кого што „никој никогаш не Го видел“, но Кого воплотениот Син Божји им го „објавил“, им го „објаснил“ (exēgēsato) на луѓето.7 Од тој миг, кога Словото Божјо на човечкиот род им Го објаснил „невидливиот Бог“, на служителите на Словото им е наложена задача да го продолжуваат тоа објаснување и да им говорат на луѓето за Бога. Поинаку кажано, богослов е продолжувач на проповедничкото дело на Христос.  
Човечко слово не може да го искаже Бога, меѓутоа може да води кон Него; човечкиот разум не е во состојба да го разбере Бога, меѓутоа, во состојба е да Му се приближува. Затоа Григориј словото го сметал за свое единствено богатство, а служењето на словото за своја главна мисија:   

Тоа Му го принесувам на Бога, тоа Му го посветувам – тоа што единствено сум го зачувал за себе, тоа што е моето единствено богатство. Зашто, од останатото се одреков по заповед на Духот, и за скапоцено зрно бисер го дадов сето она што кога и да е сум го имал, и станав – подобро кажано, би сакал да станам – оној голем трговец кој за мало и сосема пропадливо купил големо и непропадливо8; единствено словото го задржувам за себе, како служител на Словото9, и никогаш по своја волја нема да го пренебрегнам тоа што сум го стекнал, туку ќе го почитувам, ќе го сакам и ќе се радувам заради него повеќе одошто за што и да е друго за што се радуваат многумина; него ќе го направам пријател за цел живот, добар советник, собеседник, раководител на патот кон повисокото, ревносен помошник во борбата. И бидејќи го презирам секое ниско задоволство, сета моја наклонетост – по наклонетоста спрема Бога – е насочена кон словото, или, подобро кажано, кон Самиот (Бог), зашто тоа кон Бога води со помош на разумот, преку кој единствено и вистински се прима и се запазува и расте во нас Бог.10

Целиот живот на Григориј бил поделен на периоди на молчење и на проповедање. Откако бил ракоположен во јерејски чин, тој се оддалечил во пустиња, поминувајќи го времето во молчење, за потоа да ѝ се врати на паствата на својот татко со зборови на оправдување. На сличен начин постапил и по хиротонијата во архијереј. Дури и во подоцнежните години Григориј ја прекинувал проповедничката активност со периоди на молчење. Служењето на Словото, според Григориј, не може да не го вклучува во себе апофатичкото молчење, паралелно со проповедта – таква е природата на богословието, коешто за свој предмет го има она што е надвор од границата на зборовите. Григориј за себе зборува како за инструмент Божји11 на кој свири светиот Дух. Кога му е угодно на Духот, инстументот се слуша; а во преостанатото време тој молчи:
  
„Ќе  ја отворам устата моја и таа ќе се исполни со Духот“12, и на Духот ќе му го посветам сето она што е мое, и самиот себе – и делото и словото и недејствувањето и молчењето, само Тој нека владее со мене, нека ја води и раката и умот и јазикот кон она што е потребно и што Тој го сака... Јас сум Божествен инструмент, инструмент словесен, инструмент којшто го наштимал и на кој свири добриот Уметник – Духот. Дали тој вчера го извел молчењето? На мојата философија не ѝ се зборуваше. Удира ли Тој денес по струните на умот? Ќе го објавам словото – и мојата философија ќе почне  да зборува. Не сум толку зборлив за да посакам да зборувам и тогаш кога преку дејството (на Духот) сум повикан на молчење; но, не сум ни толку нем ниту неук да – кога ќе дојде време за зборови – „ставам стража во својата уста“13; напротив, ќе ја затварам и ќе ја отварам својата врата заради Умот, Словото и Духот – на една соприродност и божественост. Значи, ќе говорам, зашто сум повикан за тоа...14

Молчењето и словото се како две крилја на кои човековиот ум полетува кон Бога. Исто така и одрекувањето и тврдењето, апофатизмот и катафатизмот, се два пата по кои умот што богослови може да ѝ се приближи на целта. Богословието само тогаш е сеопфатно, кога признава дека Бог е тајна којашто излегува вон границите на зборовите, и кога секој збор за Бога ќе се раѓа од сознанието за слабоста и за беспомошноста на човековиот јазик и ум пред лицето на таа тајна. Секој свештеник, епископ, богослов, секој христијанин е повикан да зборува за Бога, но неговиот збор треба да се раѓа од молитвата, а молитвата од молчењето.
Богословието треба да биде боговдахновено: тоа не треба да биде човечко слово, туку слово на Духот, изговарано со човечка уста. Само оној проповедник кој умее да молчи сè додека Светиот Дух не ги допре струните на неговата душа, е вистински богослов. И само тогаш кога човековото слово ќе замолкне и во душата ќе се роди словото на Духот, започнува вистинското богословие, зашто од тој миг „љубословот“ („филологот“) се претвора во „љубомудрец“ („философ“), реторичарот – во богослов.

 alfeev13.jpg[Од книгата: „Животот и учењето на св. Григориј Богослов“, од епископ Иларион Алфеев.]

 

Подготви: д-р Драган Михајловиќ

 

 

Друго:

 

 



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Духовност

Октомври 20, 2024
TviTER281

Монашки и свештенички семинар во митрополијата на Киншаса (06.09.2024 21:29)

Со Божја благодат и благослов на Неговата Светост Папата и Патријарх Александриски и на цела Африка г. Теодор II, во Митрополијата на Киншаса, во Конго, се одржаа семинари за монасите и свештениците.
Јуни 30, 2024
Avraamovo.GOSTOLJUBIE

Света Троица во Стариот Завет

„Секоја енергија која од Бога се простира на творевината и се именува со многу имиња, од Отецот излегува, низ Синот се протега, а во Духот Свет се совршува“ (Свети Григориј Ниски, „За тоа дека не смее да се говори за три Бога“). Вистината за постоењето на…

За нафората

HRISTOS.nafora
Нафората е осветен леб,кој бил принесен на жртвеникот и чија средина е извадена и…

Проскомидија

TVIT602
·Што е Проскомидија? Еретиците немаат Проскомидија. Проскомидијата е уводниот дел на…

Јован Дебарски Архиепископ Охридски (30 август/12 септември)

Сеп 13, 2021 Житија 3109
Овој свет и богоносен отец наш Јован Дебранин, Архиепископ Охридски и прв ктитор на…

Свети свештеномаченик Харалампиј

Фев 23, 2020 Житија 7566
ih3387
Секој човек со своето раѓање добива лично име по кое го препознаваат во текот на целиот…

Беседи

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Како што постојат места на земјата на кои успева само еден вид растение и нема такви други места на кои истото растение би растело, така и во Црквата Христова постои...

 Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Незамисливо е да се биде христијанин без подвиг и крст. Оној што води лесен живот не може да се нарече христијанин. Некои луѓе отсекогаш верувале дека христијанин е оној кој...

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Тоа бил празникот на христијанското царство, кое се родило под закрилата на Крстот, во денот кога царот Константин го видел Крстот над кој пишувало:: „Со ова ќе победиш…” Тоа е...

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Во Ветената земја - Палестина, дадена на израилскиот народ од Бога, во планините на Галилеја се наоѓа градот Назарет. Во тоа време тој бил толку непознат и малку важен, што...

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Самиот тој, со својот начин на живот, е олицетворение на покајанието. И нормално, не би ни можел да биде повикан од Бог да проповеда покајание ако целата негова сила не...

БОГОРОДИЦА

БОГОРОДИЦА

„Испитувајќи што му е најпотребно на молитвеникот за да беседи со Бог, по кој пат доаѓа молитвата, Богородица го пронаоѓа свештеното тихување..., оддалеченост од светот, заборав на сè земно и...

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

И колку славно било Нејзиното успение! Со каква светлина сјаело Нејзиното пречисто лице. Колку прекрасно, неописливо, неспоресливо благоухание извирало од нејзиното пречисто, приснодевствено тело, како што пишува св. Дионисиј Ареопагит,...

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Многу е важно правилно да разбереме и да ги запомниме зборовите на тропарот на великиот празник на Успението на Пресвета Богородица: „... По Успението не си го оставила светот, Богородице...’’.Нејзината...

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

А и зошто Господ, пред почетокот на Преображението ги избира најглавните од апостолскиот лик и ги возведува со Себе на гората? Секако, за да им покаже нешто големо и таинствено....

« »

Најново од духовност

Православен календар

 

05/11/2024 - вторник

Св.ап.Јаков брат Господов; Игнатиј Цариградски

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на светиот апостол Јаков брат Господов 23 октомври / 5 ноември 2024

Тропар на светиот апостол Јаков брат Господов 23 октомври / 5 ноември 2024

Како праведен Господов ученик,си го примил Евангелието,како маченик имаш смелост непобедлива,како јерарх се молиш, ти кој си брат Божји.

Тропар на светиот Христов рамноапостолен Епископ Ерополски Аверкиј 22 октомври / 4 ноември 2024

Тропар на светиот Христов рамноапостолен Епископ Ерополски Аверкиј 22 октомври / 4 ноември 2024

Божји угодниче, Аверкие свети милостив, незнаењето човечко го исплака,заблудата кон идолите ја разруши со силата Христова,адот пред тебе глава наведна,

Тропар на светиот Иларион Мегленски 21 октомври / 3 ноември 2024

Тропар на светиот Иларион Мегленски 21 октомври / 3 ноември 2024

 Чудо се јави како сведоштво, со дела на Божјите добродетели си засветлил,си ги пасел монашките заедници,исчистил архиерејските тронови,не поколебувајќи се...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная