Марта Наѓ е истражувач на пост-византиската уметност во Унгарија. Таа е првиот истражувач кој системски ги истражува православните артефакти во Унгарија на православните национални малцинства како што се  Македонците, Србите, Романците, Грците и Бугарите. Таа  имплементира нов пристап презентирајќи го зачувувањето на националниот самоидентитет на православните малцинства преку  уметноста вкоренета во византиската култура.
 

Од 1980 година е  професор на Универзитетот во Дебрецин цели 33 години. Во 1991 година ја брани докторската  титула посветена на православните иконостаси во Унгарија на Унгарската академија на науките. Со децении држи курсеви за православната религиозна уметност и  православните иконостаси во Унгарија. Основа библиотека за историја на уметноста која се состои од десет илјади тома, што е единствената збирка на историјата  на уметност на Универзитетот во Дебрецин.
Иницира серија конференции под наслов Византиски христијански цркви во Унгарија во 1994 година,  која до  2003 година  прераснува во  меѓународна манифестација. Од 1991 година е член на Унгарската академија на науките и член на Друштвото за археологија и историја на уметноста.
Истражувањето на Марта Наѓ биле поддржани со бројни грантови за истражување од Русија, Италија, Египет, Грција, Германија, Унгарскиот фонд за научно истражување и други. Резултатите од нејзиното истражување биле објавени во повеќе од десет книги, вклучувајќи четири тома на странски јазици и повеќе од сто, главно есеи на странски јазици. Има одржано повеќе од педесет презентации за нејзините резултати на национални и меѓународни конференции.
Книгата „Православни иконостаси на Унгарија“ во 1994 година било  првото научно дело за унгарските православни артефакти заедно со нивниот најтипичен предмет, иконостасот.
Двете главни насоки на нејзиното истражување - научното истражување за унгарските православни артефакти и во овој контекст, процесот на самоодржување на националниот идентитет,  биле постигнати во нејзината книга со наслов Култот на Свети Наум Охридски во Унгарија,  како манифестација на зачувување на етничкиот идентитет . Книгата ги презентира претходно неоткриените слики на Свети Наум Охридски во Унгарија.
Изложбата, Култот на Свети Наум Охридски во Унгарија во 2010 година, ги прикажува и двете насоки на нејзиното истражување. Експонатите се прикази на св.Наум од  17 и 18 век со современи источни и западни христијански дела. Во изминатиот период  од неа било побарано да отвори повеќе од 60 изложби......(БИОГРАФИЈА - Марта Наѓ)

 Во рамките на програмата на шестиот меѓународен филмски  фестивал за духовни  хумани вредности Богородицен покров, разговаравме со г-ѓа Марта Наѓ: 

Интервју со Д-р Марта Наѓ, византолог, вонреден  професор на Универзитетот Дебрецин во Унгарија
               ‘КУЛТОТ НА СВЕТИ НАУМ ОД ОХРИД ВО УНГАРИЈА’  
Богородичен Покров: Почитувана г. Марта Наѓ, тоа што посебно импресионира во вашата работа е нејзината мисија! Преку вашето испитување на историски артефакти, вие им помагате на етничките малцинства во Унгарија да си го сочуваат нивниот идентитет за идните генерации, за што посебно Ви честитаме! Сакам да Ви се заблагодарам во името на македонскиот народ за вашата научно-истражувачка  работа посветена на Св. Наум и неговиот култ во Унгарија, кој е прв и единствен од ваков  труд во светот. Посебно се заблагодаруваме на Вишеград Фондот, за поддршката, и можноста за прв пат  да се дознае за овој култ во Македонија и на Балканот!  Како се случи да се одлучите  да истражувате  за овој светител?

Марта Наѓ: Го сретнав Св. Наум пред повеќе од 25 години, кога правев испитувања во српската православна црква лоцирана на јужниот дел од Унгарија во Ходмезовашархели. Светецот од Охрид се појави пред мене како претстава на икона нацртана на голема хагиографска икона од крајот на 18-от век. На средината на иконата е Св. Наум нацртан во полна големина, на граничните сцени можат да се видат некои настани од неговиот живот, лечења, чуда направени од него. Сликарот на иконата бил од Москополе (денес Воскопој, Албанија). Бил член на тајфа која сликала икони и фрески во унгарското царство. Се вљубив во таа икона на Св. Наум. Од тоа време ги собирав неговите цртежи и го студирав неговиот живот.
Во 2012 издадов книга под наслов „Култот на Св. Наум од Охрид во Унгарија, како манифестација на сочувувањето на етнички идентитет“. Пред издавањето на оваа книга, во 2010 година,  приредив изложба која содржеше речиси 100 предмети посветени на 1100-годишнината од упокојувањето  на Свети Наум. На таа изложба можеше да се видат икони, резби кои ги објавив за првпат, и современи икони, текстили, релјефи, емајли итн., наменети за годишницата.
Во септември годинава, приредив уште една изложба посветена на 1111-та годишнина од смртта на Св. Наум. Насловот беше: „Св. Наум од Охрид во унгарската современа уметност“.

 Богородичен Покров: Познато е дека нема визуелни портрети од Св. Наум од времето на неговиот земен живот. Но, на најстарите фрески, кои се најблиски до неговото време, нацртан е како монах, и тие го рефлектираат неговиот портрет најблиску. Кои се најстарите портрети на Св. Наум и каде може да се најдат во Унгарија?

Марта Наѓ: Во средновековните времиња, култот на Св. Наум процветал во неговиот манастир и околу него. Во 18. век, тој култ бил пренесен во Унгарското Кралство од страна на Ароманите, или како што тие се нарекувале себеси во унгарските архиви, „Македовласи“. Тоа е етничка група која потекнува од домородните народи на Балканот, Тракијците и Илирите, од една страна, и римските освојувачи од друга.
Македовласите донеле со себе во унгарското царство икони кои го претставувале Св. Наум како најпознат светец во нивната татковина. Сликари, најчесто од македовлашко потекло, биле назначени од нив да го насликаат Светецот од Охрид. Тоа бил зографот Митрофан, автор на големата хагиографска икона. На една од граничните сцени од таа икона се јавува Св. Наум, како монах заедно со Св. Антониј. Таа икона била насликана во раниот 18. век за црквата Ракеве. Тоа е најстарата икона која го претставува Охридскиот Светец во Унгарија.
Во текот на целиот 18. век и на почетокот на 19. век, се правеле икони, фрески, резби и цртежи кои го претставувале Св. Наум.

Богородичен Покров: Како култот на Св. Наум придонесува за сочувувањето на етничкиот идентитет на Македонците во Унгарија и како тие го манифестираат нивниот етнички идентитет во смисла во вашата земја?

Марта Наѓ: Православните емигранти сместени во унгарското царство, во текот на вековите се асимилирале во мнозинското општество. Денес во Унгарија живеат Срби, Романци, Грци, Бугари и унгарски православни луѓе како православни етнички малцинства. Во скорешната територија во Унгарија тие имаат 63 цркви и 11 капели, речиси секоја од кои работи. Како дел од литургијата во Кондакот и Тропарот посветени на Св. Наум, православните верници го чествуваат Св. Наум во неговиот летен ден. Можеме да кажеме дека култот на Св. Наум во денешна Унгарија придонесува за зачувувањето на православната вера воопшто.

Богородичен Покров: Од кои делови и кога Македонците имигрирале во Унгарија? Кои историски околности ѝ претходат на таа миграција на неговиот култ од локалното опкружение во Охрид се до Унгарија? / прашање на Иболја Лафазановска, Асоцијацијата на Унгарците/

Марта Наѓ: Како што споменав погоре, Македовласите дошле во Унгарското Кралство главно во текот на 18. в., откако нивниот најважен град Москополе бил разурнат од османлиските сили во 1788. Тие дошле од регионот Москополе, од Северен Епир, од Москополе, Кожани, Шатишта („златниот град“), итн. Доаѓале и по воден пат, Дунав, и по копно. Во Трансилванија се појавиле 2 века порано, во 16. век формирале колонии во градови на раскрсници, централни на транзитни линии, како Токај, Мишколц, Ѓонѓос, Кешкемет Ујвидек (денес Нови Сад), итн. Нивната имиграција била од толку голем опсег што градскиот совет на Дебрецин ја изразил следнава поплака во еден од своите предлози: „во рамките на краток период, ќе мора да се бара Унгарија во рамките на Унгарија, и нашата слатка татковина ќе воздивнува чудејќи се како се претворила од Унгарија во Македонија“.

Богородичен Покров: Кои се славни семејства и личности, како и уметници и богати трговци, кои придонеле кон пренесувањето и основањето на овој култ во многу градови во Унгарија? /прашање на Жужана Јотева, Асоцијацијата на Унгарците/

Марта Наѓ: Семејства од македовлашко потекло како Сина, Накош, Харис, се здобиле со богатство во новата татковина и здобивајќи се со аристократски титули, се интегрирале во унгарското општество. Тие спонзорирале институции, на пр.,Унгарската академија на науки, Кралската унгарска воена академија Лудовица, Унгарската национална галерија, и други, со значителни донации. Македовласите ги сметале ароманскиот јазик и култура како свои, но исто си го почитувале нивното грчко наследство. Тие ги изрежале своите објекти на обожување во нивните цркви на грчки. Прашање на нивно особено обожување биле светците од нивната стара татковина воопшто; и Св. Наум од Охрид поконкретно, кого го сметале за свој земјак. Во 1726, власите од Мишколц воспоставиле капела во чест на Св. Наум и често и си ги крштевале децата според него, како Наум.
Богородичен Покров:  Познат ли е бројот на иконите посветени на Св. Наум во Унгарија? Кои од нив би ги одвоиле како најважни иконографски претстави во историјата? /прашање од Андреј Ќулавковски,  Асоцијацијата на Унгарците/

Марта Наѓ: Македовласите воспоставувале парохии заедно со нивните православни браќа во дијаспората во Унгарското Кралство; со Грците во Пешта и Ујвидек; со Романците во Бекеш, Србите во Ракева и Ходмезоваршахељ, и со други во Мишколц, Кечкемет и Ѓонѓос, само да споменеме неколку. Претставите на Св. Наум преживеале во тие парохии. Во делата, Св. Наум бил насликан и во источен (икони, фрески) и во западен (резба, слики во масло) католички стил. Вкупно 42 претстави му биле посветени на Светецот од Охрид. Земајќи ги предвид и граничните сцени од хагиографските икони, Свети Наум е претставен во 149 композиции.

Богородичен Покров: Во кои парохии во Унгарија може да се најде највисокиот број на визуелни претстави и икони на Св. Наум и на кои технички и стилски категории им припаѓаат? Кои резби посветени на Св. Наум се ремек-дело и најпознати во Унгарија, кои се нивните автори и што ги прави значајни? /прашање од Маја Васкова Ќулавковска,  Асоцијацијата на Унгарците/

Марта Наѓ:  Во 1726, Власите од Мишколц воспоставиле капела во чест на Св. Наум и може да се претпостави дека Македовласите што живееле во Ѓонѓос исто си ја посветиле црквата на Св. Наум. Најголем број од претставите за Св. Наум се сочувани во овие цркви. Но и други православни цркви зачувале претстави од Св. Наум, како Ходмезоваршахели и Пешта. Денес најголем број од иконите на Св. Наум се изложени во православните музеи во Сентандреј, Кечкемет, Мишколц. Фрески што го претставуваат Св. Наум може да се видат во црквите во Ракева и Шекесфехервар.
Две резби од 1743 од Христофор Жефар(ович), нашироко познат мајстор од периодот и регионот, се многу над делата од периодот, и се и полни со содржина и со висок квалитет. Порачани од Наум Бикераш од Мишколц и Михаил Готунич, двете резби биле направени во Виена и ги следат западните уметнички принципи на барокот и класицизмот. Но Светецот претставен во резбата е од старата татковина. Во делото може да се види македонски пејсаж, градот Москополе, езерото Охрид, манастирот основан од Св. Наум и населбите (Пештани, Заум, Подградец) кои го опкружуваат манастирот. Во граничните сцени Жефарович пренесува визуелен идиом на настаните од земниот живот на Св. Наум, неговите чуда, лечења, анегдотите пренесени од Константин, старешината на охридскиот манастир. Резбарот ги засилува врските на Македовласите кон нивната не сакајќи заборавена татковина и помага во зачувувањето на нивниот етнички и религиозен интегритет.
Резбите на Жефар одиграле особено значајна улога во култот на Св. Наум. Пред да се појават тие, култот на Наум бил ограничен на околината на охридскиот манастир. Резбите на Жефар ја кренале таа традиција многу над локален култ. Неговите широко раширени копии стигнале дури до старата татковина, каде исто биле копирани -  исто како што биле архетипи за групата сликари од македонско потекло кои работеле во Унгарското Кралство.

Богородичен Покров: Вие сте професорка на неколку универзитети во Европа. Во дополнение на уметничката работа на Св. Наум во Унгарија, дали знаете дали култот на овој Светец се негува во други земји со доминантна католичка и други религии? /прашање од Даниела Ристеска – наставничка во ОУ Стив Наумов/

Марта Наѓ:Јас работам во универзитетот Дебрецин во Унгарија. Според тоа што јас го знам, Унгарија е единствената западнокатоличка земја во која се негува култот на Св. Наум.

Богородичен Покров:  Откаде доаѓаат вашите интерес и љубов за студирање византиска уметност? Што е тоа што ве повлекло да го истражувате православниот свет? Има ли цркви то го носат името на Св. Наум во Унгарија? /  прашање од Стефан Јовановски, ученик во ОУ Стив Наумов/

Марта Наѓ:  Кога јас бев студентка – веќе во минатиот век – нашиот професор ни одржа едно предавање за средновековната руска црковна уметност. Тогаш ја илустрира таа лекција со слајдови направени од фрески насликани од Теофан Гркот, или како што бил познат во Русија, Феофан Грк. Насликал фрески во црквата посветена на Нашиот Спасител во улицата Илина во 1378. Меѓу претставите, мајсторот нацртал и столпници, кои живееле во 4-5 в. како Симеон и Алимпиј. Тие се појавуваат на врв на столбови, каде минале 40-50 год., да бидат најдалеку што е можно од земјата, и најблиску што е можно до небесата во исто време. Тие се исполнети со бојата на знакот на Божествената светлина. Некои од нив немаат материјално тело, како Макариош. Тој се јавува без тело, како бела светлина. Во рамките на ригорозната православна иконографија, уметничкото решение мене ми изгледаше многу, многу модерно, како експресионистички сликар од 20. в. Во тој контраст јас почувствував голема тајна и решив да си ја решам за себе.

Богородичен Покров: Ние децата често ги прашуваме учителите дали Св. Климент и Св. Наум биле родени браќа? Можете ли да ни кажете дали има нови податоци по ова прашање? / прашање од Марија Спасевска, ученик во ОУ Стив Наумов/

Марта Наѓ:  Св. Наум бил еден од Седмочислениците, како ученик и сопатник на словенските апостоли, Кирил и Методиј. Учениците ги придружувале своите господари на нивната мисија во Моравија, Рим, Панонија. Но откако стигнале на дворот на бугарскиот цар, во изворите може да се најдат податоци само за Св. Наум и Св. Климент. Изворите не кажуваат ништо за нивната поврзаност. Може да биле многу блиски пријатели. Климент служел на погребната церемонија посветена на Св. Наум во манастирот во Охрид во 910 г.

Богородичен Покров: Има ли деца во Унгарија кои го носат името Наум? И слават ли именден? На тој ден носиме пченица, вино и леб во црква и се чита молитва за здравје. Како луѓето го слават тој ден во унгарската традиција? /прашање од Петар Златковски, ученик во ОУ Стив Наумов/

Марта Наѓ: Православните етнички групи во Унгарија го слават во нивните литургиски практики, исто како што правеле и во 18 и раниот 19 в. На неговиот празник, 20 јуни, унгарските православни верници го слават Светецот со Тон 3 од Кондакот. Досега јас не сум сретнала православен верник во мојата земја, кој го носи името Наум. Како што можам да видам, благодарејќи ѝ на мојата книга, на Меѓународниот симпозиум посветен на Светецот од Охрид, култот во Унгарија е оживеан. Уметниците сликаат икони, прават релјефи и емајли посветени на Светецот од Охрид. Пред неколку години, исто така, беше оформен хор Св. Наум во црквата во Мишколц.

Богородичен Покров:Дали се чудата на Св. Наум познати и забележени во Унгарија? /прашање од верник, Миле Гиновски/

Марта Наѓ: Православните луѓе кои живеат во Унгарија ја знаат личноста на Св. Наум и чудата направени од него во охридскиот регион. Во текот на моите истражувања, јас не сум сретнала чуда направени од Светецот од Охрид во Унгарија.
Богородичен Покров : Голема благодарност за  Вашето истражување и одговори!  Ви пожелуваме уште многу успеси кои се драгоцена придобивка за историјата на христијанството кај нас и во светот.
Зорица Соломан Костовска
ТВ и филмски продуцент  / теолог 

 SIXT INTERNATIONAL FILM FESTIVAL “HOLY VIRGIN MARY OMOPHORION  “, SUPPORTED BY VISHEGRAD FUND
Interview with Dr. Marta Nagy, byzantinologist, associated professor at the Debrecin University, Hungary
                    
           “CULT OF ST. NAUM FROM OHRID IN HUNGARY”

Bogorodicen Pokrov: Respected Mr. Marta Nagy , what particularly impresses in your work is its mission! Through your  research of historical artifacts, you are helping the ethnic minorities in Hungary to preserve their identity for future generations, for which I especially congratulate you! I want to thank you on behalf of the Macedonian people for your extensive work dedicated to Saint Naum and his cult in Hungary, which is the first and unique of its kind in the world. We especially thank  the Visegrad Fund for its support and the opportunity to learn about this cult in Macedonia and the Balkans. How did you happen to decide to do research dedicated to this saint?
Marta Nagy: I meet Saint Naum more than 25 years ago, when I made researches in a Serbian Orthodox church located on the south part of Hungary in Hódmezővásárhely. The Saint of Ohrid appeared for me as an icon representation on a big hagiographic icon from the end of 18th century.  In the middle of the icon Saint Naum depicted in full length, on the border scenes can be seen some events from his life, healings, miracles made by him. Painter of the icon came from Moszchopolisz (today Voskopoje, Albania). He was the member of a group painted icons, frescoes in the Hungarian Kingdom. I fall in love with this Saint Naum’ icon. From that time I collected his depictions, studied his life.
2012 I published a book titled “Cult of Saint Naum of Ohrid in Hungary as a manifestation of preserving ethnic identity”.  Before the publication of this book, in 2010 I arranged an exhibition contained almost 100 items  consecrated to the 1100th anniversary of the death of Saint Naum. In this exhibition could be seen icons, engravings which I published first time, and a contemporary icons, textiles, reliefs, enamels etc. made for the anniversary.
In September this year I arranged another exhibition consecrated to the 1111th  anniversary of the death of Saint Naum. The title was: “Saint Naum of Ohrid in the Hungarian contemporary art”.  
Bogorodicen Pokrov: It is known that there are not visual portraits of St. Naum from the time of his Earthly life. But on the oldest frescoes, which are closest to his time, he is painted as a monk, and they reflect his portrait most closely. Which are the oldest portraits of St. Naum, and where can they be found in Hungary?
Marta Nagy: In the Medievel times Cult of Saint Naum flourished in his monastery and around it. In the 18th century this cult was transported into Hungarian Kingdom by Aroumanians or as they called  themselves in Hungarian archives “Macedovlachs”. They are an ethnic group originated from the indigenous people of the Balkans, Thraciaus and Illyrians, on one hand, and Roman conquerors on the other.
Macedovlachs brought with themselves to Hungarian Kingdom icons depicted Saint Naum as the most popular saint in their motherland. Painters mostly Macedovlach origin were commissioned by them to depict the Saint of Ohrid.  That was Mitrophan zograph author of the big hagiographic icon.  On one of the border scenes of this icon appears Saint Naum as a monk together with Saint Antony. This icon was painted in early 18th century for the Ráckeve church. This is the earliest icon in Hungary depicting the Saint of Ohrid.
During the whole 18th century and at the beginning of the 19th century icons, frescoes, engravings, paintings depicting Saint Naum were made.  
Bogorodicen Pokrov:  How does the cult of St. Naum contribute to the preservation of the ethnical identity of the Macedonians in Hungary and how do they manifest their ethnical identity in this sense in your country ?
Marta Nagy: Orthodox emigrants settled in the Hungarian Kingdom, during the centuries assimilated to the majority society. Now days in Hungary there are living Serb, Romanian, Greek, Bulgarian and Hungarian orthodox people as  orthodox ethnic minorities. In the recent territory of Hungary they have 63 churches and 11 chapels, almost every of them working. As a part of the liturgy in the Kontakion and Troparion dedicated to Saint Naum orthodox believers commemorate Saint Naum on his summer day.  We can say that cult of Saint Naum in now days Hungary contribute to the preservation of the Orthodox faith in general.
Bogorodicen Pokrov:  From which parts and when do the Macedonians immigrate to Hungary? Which historical circumstances precede this migration of his cult from the local environment in Ohrid all until Hungary?
/ Mrs. Ibolja Lafazanovska, question from the Association of the Hungarians/
Marta Nagy : As I mentioned above Macedovlachs came to the Hungarian Kingdom mostly during the 18th century after their most significant town Moszchopolisz was razed by Ottoman forces in 1788. They came from the Moszchopolisz region, from North Epirus, from Moszchopolisz, Kozáni, Sziatiszta (the “gold town”) etc. They used both water line, the Danube both mainland line as well. In Transylvania they appeared 2 centuries earlier, in the 16th century. They established colonies in crossroad towns central to transit trade, such as Tokaj, Miskolc, Gyöngyös, Kecskemét, Újvidék (today Novi Sad) and so on. Their immigration was so largescale that the City Council of Debrecen voiced the following complaint in one of its proposals: “ within a short span, it will be necessary to look for Hungary within Hungary and our sweet motherland will sigh in wonder at being turned from Hungary into Macedonia.”
Bogorodicen Pokrov: Who are the famous  families and personalities, as well as the artist and rich merchants, who contributed to the transmission and foundation of this cult in many cities in Hungary?
/ Mrs. Zsuzsana Joteve, question from the Association of the Hungarians/
Marta Nagy: The families of Macedovlach origin as Sina, Nakosz, Haris acquired wealth in the new homeland and, having gained aristocratic titles, were integrated into Hungarian society. They sponsored its institutions, for instance Hungarian Academy of Sciences, the Royal Hungarian Ludovica Military Academy, Hungarian National Gallery and others, with significant donations.  Macedovlachs regarded the Aroumanian language and culture as their own, but also their Greek heritage. They had the devotional objects of their churches inscribed in Greek. Subject to their especial veneration were the saints of their old mother country in general; and Saint Naum of Ohrid in particular, whom they considered to their fellow-countryman. In 1726 Vlachs of Miskolc established a chapel in honour of Saint Naum and they even frequently gave their children his Naum in baptism.
Bogorodicen Pokrov: What is the  number of the icons devoted to St. Naum in Hungary known? Which of them would you distingush as the most important iconographic representations in the history?
/ Mr. Andraj Kjulavkovski, question from the Association of the Hungarians/
Marta Nagy: The Macedovlachs established parishes jointly with their Orthodox brethren living in diaspora in the Hungarian Kingdom: with Greeks in Pest and Újvidék, Romanians in Békés, Serbs in Ráckeve and Hódmezővásárhely, and without others in Miskolc, Kecskemét and Gyöngyös to mention only a few. Representations of Saint Naum survivaled in these parishes. In the  works  Saint Naum was depicted of both  Eastern (icon, mural painting) and Western (engraving, oil painting) Catholic sence. Altogether  42 representations were devoted to the Saint of Ohrid. Taking into account the border scenes  of the hagiographic icons Saint Naum features in 149 compositions.
Bogorodicen Pokrov: I would like to ask you in which parishes in Hungary  can be found the highest number of the visual representations and icons of St. Naum and to which technical and stylish categories they belong? İ also want to know which engravings devoted to St. Naum are masterpiece and best known in Hungary, who are their authors and what makes them significant?
/ Mrs. Maja Vaskova Kjulavkovska, question from the Association of the Hungarians/

Marta Nagy: In 1726 the Vlachs of Miskolc established a chapel in honour of Saint Naum and can be supposed Macedovlachs living in Gyöngyös,  also devoted their church to Saint Naum. The most number of representation of Saint Naum preserved in these churches. But the other orthodox churches preserved icons depicted the Saint of Ohrid, as Hódmezővásárhely, Pest. Now days the most of Saint Naum’s icons are exhibited in the Orthodox Museums in Szentendre, Kecskemét, Miskolc. Mural paintings depicting Saint Naum  can be seen in the Ráckeve and Székesfehérvár churches.
Two 1743 engravings by Hristofor Zefar, a widly known master of the period and region, are head and shoulders above the works of the period both content - and quality-wise. Comissioned by Naum Bikerasz from Miskolc and Mihail Gotounisz, both engravings were made in Vienna and follow Westerns artistic principles of Baroque and Classicism styles. But the Saint depicted in the engraving is from the old mother country. In the work can be seen the Macedonian landscape, the town Moszchopolisz,  the lake Ohrid, the monastery founded by Saint Naum and the settlements (Peštani, Zaum, Pogradec) surrounding the monastery. In the border scenes Zefar conveyes in a visual idiom the events of Saint Naum’s earthly life, his miracles, healings, the anecdotes related by Constantinos, the head of the Ohrid monastery. The engraver strenghtens Macedovlach’s to their unwillingly forsaken motherland and assists the preservation of their ethnic and religious integrity.
Zefar’s engrawings played a uniqely significant role in the cult  of Saint Naum. Prior to their creation, Naum’s cult had been restricted to the vicinity of the Ohrid monastery. Zefar’s engrawings elevated that tradition way beyond a local cult. His widespread prints even made it to the old mother country, where they were also copied – just as they were archetypes for the group of painters of Macedonian origin working in the Hungarian Kingdom.
Bogorodicen Pokrov:  You are a professor at several Universities in Europe. In addition to the works of art of St. Naum in Hungary, do you know in other countries with a dominant Catholic and  other religions, that the cult of this saint is nurtured ??
/ question by Mrs. Daniela Risteska – teacher at primary school Stiv Naumov/
Marta Nagy: I work at the Debrecen University in Hungary. According to my knowledge Hungary is the only Western Catholic country, that the cult of Saint Naum is nutured.  
Bogorodicen Pokrov: Where did your interest and love for studying Byzantine art come from? What is it that draws you to research in the Orthodox world? Are there churches that bear the name of St. Naum in Hungary?
/question by student Stefan Jovanovski, primary school Stiv Naumov/
Marta Nagy: When I was a student – still in the last century – our professor gave a lecture on Medieval Russian ecclesiastical art. He illustrated his lecture  that time by the help of slides made of mural paintings painted by Theophanes the Greek or as in Russia he was known Feofan Grek. He painted frescoes in the church dedicated to Our Saviour in Ilyina Street in 1378. Between the depictions the Master painted the Stylites living in the 4-5 centuries as Simeon, Alimpij. They appear on the top of the columns where they spent 30-40 years to be as far as possible from the earth world and to be as close as possible to the heaven world at the same time. They are imbued with white colour  the sign of the divine light. Some of them has no  material body, as Makariosz. He appears without body as the white light. In the frame of the rigorous orthodox iconography the artistic solution seemed for me very-very modern, as an expressionist  painting from the 20th century. In  this contrast I felt a great secret and I decided to solve  for myself.  
Bogorodicen pokrov: We children, often ask teachers if St. Clement and St. Naum were born brothers? Can you tell us if there is any new knowledge about this?
/ question by student Marija Spaseska, primary school Stiv Naumov /
Marta Magy: Saint Naum was one of the Seven Saints, as a disciple an companion to the Slavic Apostles, Cyril and Methodius. The disciples accompanied his masters on their missions to Moravia, Rome, Pannonia. But after arriving to the court of the Bulgarian Czar in the sources can be read about Saint Naum and Saint Clement only. The sources do not speak about their relationship. They could be in a very close friendship. It was Clement who celebrated funeral ceremony devoted to Saint Naum in the monastery of Ohrid in 910.   
Bogorodicen Pokrov: Are there children in Hungary that bear the name of Naum? And do they celebrate the name day? On that day we  bring wheat, wine and bread in church and a prayer for health is read at that day. How do the people celebrate that day in the tradition of Hungary? /question by student  Petar Zlatkovski, primary school Stiv Naumov /
Marta Nagy: Orthodox ethnic groups in Hungary commemorate him in their liturgical practices, just as they did in the 18th and early 19th centuries. On his memorial day, 20th of June Hungarian orthodox worshippers evoke the Saint with Tone 3 of the Kontakion.
I didn’t meet in the present days an Orthodox believer in my country bearing the name of Naum. As I see, thanks to my book, to the exhibitions, to the International Symposium dedicated to the Saint of Ohrid  the cult in Hungary has been revived. Artists paint icons, make reliefs, enamels devoted to the Saint of Ohrid. Some years ago Saint Naum’s choir was founded in the church of Miskolc as well.
Bogorodicen Pokrov: Are the miracles of St. Naum  known and noted  in Hungary? /question by believer, Mr. Mile Ginovski/
Marta Nagy: Orthodox people living in Hungary know the person of Saint Naum and miracles made by him in the Ohrid region. During my reasrches I didn’t meet a miracles made by the Saint of Ohrid in Hungary.
Bogorodicen Pokrov: Many thanks for your research and answers. We wish you many more successes, which are a valuable achievement for the history of Christanity in our country and in the world!
Zorica Soloman Kostovska,
TV &Film producer / theologian

АРХИВА:

Промовирана книга посветена на култот на Св. Наум Охридски во Унгарија
07.02.13 10:47


Книгата „Култот на Свети Наум Охридски во Унгарија” во издание на најстариот унгарски универзите во Дебрецен, од авторот Др. Марта Наѓ, вчера беше промовирана во Будимпешта, пренесува „Макфакс“.

Книгата е резултат на повеќедецениската истражувачка работа на професорот Наѓ, која се фокусирала на одржувањето на преданијата и материјалното наследство во Унгарија посветено на Св. Наум Охридски. Имено, со ширењето на Отоманската империја на Балканскиот полуостров, дел од христијанското население нашло прибежиште во Унгарија, со немал број на бегалци од Македонија.

Македонските доселеници во Унгарија со себе го донеле и славењето на Св. Наум Охридски, при што низ поколенијата се пренеле голем број на преданија, но уште повпечатливо, и традиција на создавање на материјално наследство во форма на изработка на икони и длаборези со мотиви од животот на Св. Наум Охридски.

Луксузното издание содржи фотографски преглед на сите позначајни икони посветени на Св. Наум Охридски кои се зачувани во цркви од различна деноминација во Унгарија, најчесто на Руската и Српската православна црква, во кои и денес се наоѓаат овие вредни артефакти. Најголем дел од иконите се од 18-от век, изработени од познатиот автор Христофор Зефар (Зефарович).

На промоцијата, одржана во книжарата Балаши во Будимпешта, присуствуваше Македонскиот Амбасадор во Унгарија Дарко Ангелов и Лекторот по Македонски јазик Панда Стојановска, при беше иницирана подлабока соработка на сродните институции на Македонија и Унгарија од сферата на заштитата и истражувањето на културното и историско наследство.
OhridNews
извор:„Макфакс“