Читајќи го денешното евангелие, веднаш ми падна во очи дека Богочовекот Христос во него нѐ поучува како да се ослободиме од трите главни вида на страсти: од славољубието (со простувањето и барањето прошка), од сластољубието (со постот) и од среброљубието (со собирањето богатство на небото). Но, Црквата, како што сите знаеме, го нагласува подвигот на простувањето и создава и благодатна и психолошка атмосфера за простување токму оваа недела пред почетокот на Великиот пост. Зошто?
Видете, деца, да не должиме многу, работите се многу едноставни: оној што им простува на сите што му згрешиле, па дури и на своите најцрни непријатели, има Божја благодат во себе, а оној што нема да му прости и само на еден човек, па макар бил тоа и најцрниот непријател, има демон во себе. Простувањето е сведоштво за присуството на благодатта Божја, а непростувањето е сведоштво за заробеноста од демонот. Скоро истото важи и за барањето прошка. Оние што се на вториот степен од духовниот развој – просветление на умот, и ‘да сакаат’ не можат да не простат. Тоа би значело моментално затворање на срцето за умносрдечната молитва. Оние што се наоѓаат на првиот степен – очистување на срцето од страстите, или водат борба со самите себе аскетски на дело да простуваат и да бараат прошка или, за жал, не простуваат и не бараат прошка...
Ви зборувам за реално простување, а не за фантазија. Реално простување се случува кога се молиме за оној што нѐ повредил (или заради високото мислење за самите себе, што најчесто е така, мислиме дека нѐ повредил); кога не го озборуваме, судиме и осудуваме тој што нѐ повредил; и кога на дело му помагаме, му чиниме добро и на секој начин гледаме како да се простиме и смириме со оној што нѐ повредил. Ова е задача на сите оние што се подвизуваат во послушание на степенот на очистување на своето срце од страстите. Нивниот подвиг е сѐ уште аскетски затоа што со разумот и со верата сфаќаат дека треба да простуваат и се принудуваат себеси да простуваат иако тоа во тој момент не го чувствуваат. Исто така аскетски бараат и прошка.
Ова е задача и на оние што се наоѓаат на степенот на просветлување, со тоа што најчесто тие не си замислуваат дека некој ги напаѓа и повредува туку нападот реално се случува од надвор, преку луѓе, и најчесто без сериозна причина. Кај оние што го имаат дарот на умносрдечната молитва, како што знаете, демонот нема простор да нападне од внатре затоа што нивното срце е доволно очистено од страстите и квантитативно и квалитативно. Господ допушта однадвор напад врз нив за тие да се восовршат во две крстовидни насоки: и во дејствителна љубов кон непријателите односно кон ближните, преку чинење добро, пред сѐ молитвено; и во дејствителна љубов кон Господ, не дозволувајќи умот заради повредената суета да ја прекине својата заедница со Него во срцето која се случува преку умносрдечната молитва. Без дејствителна љубов и кон непријателите, нема премин од просветлување на умот кон обожение.
А ова се делата на оние што се дел од светот, а коишто велат за себе дека се христијани, но кои неправилно се подвизуваат (да не кажам нешто пострашно): не се во конкретно послушание на духовен отец, туку неподготвени се самораководат во духовниот живот; го озборуваат, се самооправдуваат, го обвинуваат, го судат и го осудуваат оној што мислат дека ги повредил; и, ако сето тоа не им се види доволно, измислуваат големи лаги и јавно ги шират само за да му наштетат, а себеси да се оправдаат. Забораваат, заслепени од одмаздољубието или од користољубието, дека колку е поголема лагата толку е таа полесна за проверување и толку и тие самите, наместо веродостојни, излегуваат во очите на оние пред коишто лажеле многу сомнителни. Таквите никогаш не бараат прошка. Знам дека треба да помине време за сето ова да се освести, но човек треба да работи на себе и да се покае на дело, а не уште повеќе да заглавува. Оној што сè уште се самооправдува и ги осудува другите, не може вистински да простува и да бара прошка. За оние, пак, што се посветиле на Бог, ваквиот начин на живот значи страшно губење на време, голема неплодност и промашување.
Но, како простувањето и барањето прошка да ни стане освестен подвиг, а не само подвиг кој го правиме со вера и послушност кон Евангелието? Станува освестен подвиг кога ќе осознаеме дека критериум на нашата вина е Богочовекот Христос и Божјата правда, а не човекот и човечката правда. Што значи тоа во пракса? Кога некој ќе нè повреди, ние во тој момент не размислуваме за оправданоста или неоправданоста на неговата постапка туку нашето внимание е свртено кон тоа дали нашите мисли, зборови и дела во тој момент се согласни со Христовите или не!? Дали во мојот ум и срце се случува истото тоа што и во Христовиот ум и срце при таков случај? Дали постапувам исто како и Христос што постапува со оние што го повредуваат? Секако, не! Секако, бескрајно сме далеку од тоа! Па, ете од каде произлегува нашата вина, па дури и вината на оние што се на степенот од обожение, а не од оправданоста или од неоправданоста на повредите што другите ни ги причинуваат... Па, ете каде се наоѓа и неисцрпниот извор на нашето покајание... Затоа никогаш, ама во ниту еден единствен случај немаме оправдание кога не бараме прошка и кога не простуваме!
И зборовите од Евангелието: „ако ли не ги простите грешките на луѓето и вашиот Отец небесен нема да ви ги прости вашите“, не се разбираат така како што буквално ги читаме, туку овие зборови значат дека ако не им ги простуваме грешките на луѓето, не дека Бог пак не ни простува (чувај Боже од таква хула!), туку ние самите се одделуваме од Божјата благодат и сами себе се осудуваме и одделуваме од Бог. Ние самите на себе не си простуваме.
Но, да се надоврзам на она што најпрво го реков дека: само славољубието, и без другите страсти, е доволно човек да се демонизира. Да не зборуваме за тоа дека ако не внимаваме на славољубието, сите други подвизи можат само да го хранат и да го зголемуваат истото. Затоа Господ Христос и во делот на ослободување од другите два вида страсти посебно нѐ опоменува на славољубието, додека, пак, во делот за славољубието не ги ни спомнува сластољубието и среброљубието. Кога говори за постот вели: „кога постите, не бидете жалосни како лицемерите затоа што тие си ги прават лицата мрачни, за да се покажат пред луѓето дека постат“. Значи, со ова што го вели, Господ нè опоменува да не бараме човечка слава. А кога говори за тоа да не собираме богатство на земјата, вели: „затоа што каде е богатството ваше, таму ќе биде и срцето ваше“. Значи, оние што живеат во светот и со светот, Господ ги опоменува дека собирањето богатство само на земјата е барање на сигурност, во крајна инстанца, во себе и во своите способности (самодоволност и самољубие), наместо во Бог и со Бог.
А за оние што живеат во манастир тие Господови зборови значат дека не смеат да се задоволат со нивото од првиот степен, туку дека мора да го достигнат второто ниво од духовниот развој. Односно, дека не смеат да се задоволат со чистење на енергијата на умот, туку мораат доволно да ја очистат и суштината на умот, која е во срцето и да го достигнат блаженството на чистите по срце. Зашто, не вели Господ дека каде што е богатството ваше таму ќе биде и умот или разумот ваш, туку вели: „таму ќе биде и срцето ваше.“ Ако страста на славољубието останува и натаму наше богатство, а ние не се бориме против неа, тогаш оваа страст го држи извалкано, заробено и затворено (за умносрдечната молитва) нашето срце, и станува наш идол пред кој на дело се поклонуваме. Нашето единствено богатство е Христос. При умносрдечната молитва, сѐ повеќе и повеќе Го откриваме Христос како единствено богатство на нашето срце и само Нему Му се поклонуваме и го откриваме нашето срце во Него. Ги откриваме бескрајните соборни простори и можности на нашето срце во Богочовекот Христос.
Дај Боже да го достигнеме и степенот на обожение и да дознаеме што значат и зборовите на светиот апостол Павле: „јас веќе не живеам, туку Христос живее во мене“ (Гал. 2, 20), Кој на Крстот го вели она, за нас уште непоимливо, но сигурно есхатолошко и сигурно спасително, дури и за оние што во последен момент ќе се покајат и ќе побараат прошка: „Оче, прости им, не знаат што прават...!“
Простете ми и мене... во Господ Исус Христос и заради Него!
Митрополит Струмички г. Наум
(според записот на сестрите)
Посети:{moshits}
Св.ап.Јаков брат Господов; Игнатиј Цариградски
