Св.Теофан Затворник: Духовната молитва (Речник на христијанскиот живот

Духовната молитва
Духовната молитва не зависи од било каков телесен напор како што е, на пример, притисок со вниманието на срцето или ограничувањето на дишењето и слично. Таа се извршува по умствен пат. Треба да ја започнуваме со поставување на себеси во присуство на Господа, а потоа, предавајќи се себеси во потполност на Господ и вдахновувајќи се со вера и надеж. Нему да Му ја упатуваме својата молитва, едноставно, детски. При тоа треба да се задоволуваме со оние чувства кои Бог ќе ги испрати. На духовното дело занесувања не се својствени. Негова најдобра пројава е „духот скрушен, срцето скрушено и смирено“. Сте напишале – кога ќе Го замислите Господ дека е присутен, ви станува подобро: така секогаш и правете.

Апостолот Павле учи дека кај оние кои примиле Дух, Духот моли и тоа секако не Самиот од Себе, туку поттикнувајќи ги молитвените стремежи кон Бога во човечкиот дух. Така имаме вистинска молитва – молитва од Духот придвижувана. Но таа е таква во својот највисок степен. Патот кон неа е молитвениот напор од оние кои бараат очистување и осветување. Осаменост, ноќ – тоа се околности кои на ова делање му се најпогодни. Труди се и работи, одгонувајќи ја секоја мрзеливост. Господ ќе се сожали над тебе и ќе ти подари дух на молитва, кој ќе почне да делува во тебе онака како што во телото дејствува дишењето. Почни! Сега е правото време.

Молитвата – тоа е најделотворното средство во духовниот живот и воедно негова мера. Онака како што ја опишувате вашата молитва, таа е многу неправилна. Потрудете се да правите вака: пред молитва секогаш размислувајте за неа, што е таа, кому е упатена и каква треба да биде – поразмислете и повлечете го чувството на срцето во областа на молитвата: побожност, надеж и предаденост на Бога. Вие читате утрински и вечерни молитви. Одлично. Но своето молитвословие извршувајте го без брзање, секогаш пратејќи ги зборовите со мисла, со напрегнување на чувствата на срцето. Вие тука често попуштате. Од сега решете ни за влакно да не попуштате и својски потрудете се зборовите да бидат следени со мисла и чувство. Кога тоа го нема, молитвата е безвкусна и непривлечна. Кога читате книга, во мислите го следите тоа што го читате и со задоволство го усвојувате она на што ќе наидете. Штом побегне мислата, шитањето станува отежнато. Така е и со молитвата. Ако мислата побегне и чувството се повлече, почнете да се принудувате себеси. Вашето правило е неголемо, затоа е срамота да брзате, мислата да ви бега на страна и да попуштате на чувството. Погледнете колки слатко молитвата ќе потече ако ја досегнете и не си попуштате себеси, или не себеси туку на непријателот кој, штом појдете во аголот за молитва, ве следи во чекор... и опседнува со разни потсетувања... Но, ако бидете внимателни, тој ќе отстапи зашто вам вашата борба против неговите наговори ви подготвува венци – а тој тоа не го сака. Кога делото на молитвата тече исправно, кога имате желба за молитва и не сакате да се откажете од неа, тогаш продолжете да се молите, молејќи се со свои зборови или свои мисли, за она што е најпотребно во духовниот живот... Мислам дека на тој начин вашата молитва ќе живне и дека мрзливоста за неа ќе исчезне.

Готови молитви има многу. Тие молитви не се составувани, туку се изливале од срцата на светите под дејство на некое созерцание или случување и настан животот. Оној кој ги чита со внимание, ги доживува чувствата со кои тие дишат и така оживува и создава во себе молитвен дух. За ова полесно да би се одвивало, добро е за избраните молитви однапред да се поразмисли, со забележување на чувствата кои во нив се зачувани. Уште подобро е да се наушат молитвите напамет, за да не би имало потреба од молитвеник, туку секогаш да го носиме во душата, подготвен да биде отворен ако затреба.

Но, навикнувајќи се на молитва според готови молитви, треба да почнуваме по малку да се молиме и со сопствени зборови, според своите потреби – душевни или надворешни. А духовните потреби, штом се пробудат, веднаш се насочуваат кон Бога. Повикот да се обратиме кон Бога понекогаш станува и без одредени потреби, туку само од жед за Бога. Во која мера или во кој вид и да се појавил овој повик, никогаш не треба да го осттаваме незадоволен, туку веднаш треба да се завртиме на молитва, во онаа положба во која тој повик нè затекнал: ако е на работа, на работа и треба да се молиме, ако е во тек на читање, во тек на него треба и да се молиме, ако е во одење, да се молиме одејќи. Но, секако е подобро и поплодотворно да застанеме на местото за молитва и да заземеме молитвена положба, доколку е тоа можно. Колку поусрдно би ги исполнувале овие обраќања кон Бога, толку почесто тие ќе се повторуваат, и подолго ќе траат, и подлабоко ќе се вкоренуваат. Не заборавајте јаа оваа точка. Тоа е најдобар метод за усовршување на молитвата.

Постојат молитвеници кои се молат само со Исусовата молитва... Но тоа е за совршените, а нам почетничите таа едноличност бргу ни здосадува. Затоа гореопишаниот метод преку укажување на разните духовни потреби ја прави содржината на молитвата разнолика. Меѓутоа, тие кратки молитви сепак се обраќаат на Господа, та соодветно со тоа, во духот и Исусовата молитва.

До умно повредување среде Исусовата молитва може да дојде тогаш кога ја извршуваат оваа молитва и при тоа не се откажуваат од некои гревови и грешни навики кои совеста ги осудува. При тоа, внатре доаѓа до длабоко внатрешно нескладување кое го прогонува секое спокојство во срцето... Среде сето тоа главата може да се помати и поимите може да се помешаат и заплеткаат.

Тоа што кај вас на молитва постојат покајни чувства и солзи – тоа е вистинска работа. Без покајни чувства молитвата не е молитва. Така и треба да се смета, како да не ја ни било. Молитвата без тие чувства е исто што и мртвороденче. Така е кај Светите Отци. А солзите поттикнувајте ги... Научете се да ридате над себеси како над мртовец.... Зашто главната мисла или место каде што треба да се држиме во мислите, е часот на Судот или оној момент кога Бог се спрема да објави: „дојди или бегај“! О, Господи, спаси! И како да не плачеш, кога не можеш со сигурност дека нема да ти рече: „бегај“!

(Продолжува)