Книга Мудри Соломонови изреки (1)

1. Треба да се познае мудроста.

1. Изреки Соломонови, син Давидов, цар израилски,
2. за да се познае мудроста и поуката, за да се разберат изреките на разумот;
3. за да се усвојат правилата на благоразумието, правосудието, судот и правината;
4. да им се даде на простите разумност, на младите – знаење и расудување.
5. Ако мудриот слуша, ќе ги умножи знаењата свои, и разумниот ќе најде мудри совети,
6. за да разбира мудра изрека и длабок збор, зборовите на мудреците и нивните гатанки.
7. Почеток на мудроста е стравот Господов; добро разбираат сите, што се раководат од него; а послушноста кон Бога е почеток на разбирањето; само глупавите ги презираат мудроста и поуката.
8. Слушај ја, синко, поуката на татка си и не го отфрлај заветот на мајка си.
9. зашто тоа е красен венец за главата твоја и украс за вратот твој.
10. Синко, ако те мамат грешници, не попуштај;
11. ако кажат: „Дојди со нас, да направиме заседа за убиство, да го пречекаме непорочниот без вина,
12. жив да го голтнеме, како што голта пеколот, и цел како оној што слегува во гроб;
13. да си натрупаме секаков скапоцен имот, да ги наполниме куќите наши со плен;
14. ти ќе фрлаш жреб заедно со нас, една торба ќе има за сите нас.”
15. Синко, не оди на пат со нив, задржи си ја ногата од патеките нивни,
16. зашто нозете нивни трчаат кон злото и брзаат крв да пролеваат;
17. напразно се распнува мрежа пред птици.
18. Но тие прават заседа против крвта своја, демнат против душите свои.
19. Такви се патиштата на секого, кој е алчен на туѓ имот: тоа му го одзема животот на оној, што го заграбил.
20. Премудроста говори високо на улицата, го крева гласот свој по плоштадите,
21. проповедта во главните места на собирите, при влезовите на градските порти смело говори:
22. „До кога, незналци, ќе го сакате незнаењето? До кога бујните ќе се насладуваа

т со бујноста? До кога глупавите ќе го мразат знаењето?
23. Обрнете се кон Моите изобличувања; еве, Јас Го ќе излеам Духот Свој врз вас, ќе ви ги кажам зборовите Свои.
24. Јас викав, а вие не послушавте; изговарав зборови, но вие не внимававте;
25. вие ги отфрливте Моите совети, не внимававте кога ве изобличував.
26. Затоа ќе се насмеам на вашата погибел; ќе се зарадувам на вашата погубност,
27. кога ќе ве нападне ужас како бура, и зло како виор ќе мине над вас, кога ќе ве снајде неволја и уривање на градовите и кога ќе дојде пропаста.
28. Тогаш ќе Ме викаат, но Јас нема да чујам; ќе Ме бараат лошите и нема да Ме најдат.
29. Затоа што го намразија знаењето и не го примија стравот Господов;
30. затоа што не го примија Мојот совет и ги презреа Моите разобличувања.
31. Поради тоа тие ќе јадат од плодовите на своите патишта и ќе се наситуваат од своите лоши замисли.
32. Зашто неразумните ќе ги убие нивната упорност, а глупавите ќе ги погуби нивната негрижа;
33. но кој Мене Ме слуша, ќе дживее безопасно и спокојно, не плашејќи се од злото.

2. Опомена за внимателно барање мудрост.

1. Синко, ако ги примиш зборовите на Моите заповеди, и ги зачуваш во себеси,
2. ако увото твое внимателно ја слуша мудроста, ако срцето твое се приклони кон размислување, ако со нив го поучиш синот твој;
3. ако ги повикаш знаењето и разумот;
4. ако ги бараш како сребро и ги истражуваш како ризница, –
5. ќе го разбереш стравот Господов и ќе го најдеш знаењето за Бога.
6. Зашто Господ дава мудрост; од устата Негова доаѓа знаењето и разумот;
7. Он го зачувува за праведните спасението; Он е штит за оние што одат непорочно;
8. Он ги чува патиштата на правдата и ја брани патеката на оние, кои Го почитуваат.
9. Тогаш ќе ги разбереш правдата и правосудието, правината и секој добар пат.
10. Кога мудроста ќе влезе во срцето твое, и знаењето ќе ѝ биде пријатно на душата твоја,
11. тогаш расудувањето ќе те брани, разумот ќе те чува,
12. за да те спаси од лош пат, од човек, кој говори лага,
13. од оние, што ги напуштиле патиштата на правдата, за да одат по пат не темнината;
14. од оние, што се радуваат, вршејќи зло, кои се восхитуваат на расипаност,
15. чии патишта се криви, и кои талкаат далеку од правиот пат;
16. за да те спаси од жената на друг, од туѓа, која ги засладува зборовите свои,
17. која го остава пријателот на младоста своја, и која го заборава заветот на својот Бог.
18. Домот нејзин води кон смрт, и патеките нејзини – кон пеколот;
19. никој од влезените при неа не се враќа никогаш и не стапнува на патот кон животот.
20. Затоа оди по патот на добрите и придржувај се за патеките на праведните,
21. зашто праведните ќе живеат на земјата, и непорочните ќе опстанат на неа;
22. а беззакониците ќе бидат истребени од земјата, и вероломните – искоренети од неа.

3. Патот до мудроста; мудроста е поскапецена од богатството.

1. Синко, не ја заборавај поуката Моја и срцето твое да ги чува заповедите Мои;
2. зашто тие ќе ти придадат долги дни, години на живот и мир.
3. Милостињата и верата да не бидат скудни во тебе: обеси ги на вратот свој, напиши ги на плочите на срцето свое, –
4. па ќе најдеш милост и благоволение пред очите на Бога и на луѓето.
5. Надевај се на Господа од сè срце и не се потпирај врз твојот разум.
6. По сите свои патишта размислувај за Него, и Он ќе ти ги покаже твоите патеки.
7. Не се сметај за мудрец; бој се од Господа и бегај од злото:
8. тоа ќе биде здравје за твоето тело и лек за твоите коски.
9. Давај му принос на Господа од имотот твој и од привините на плодовите од твоите придобивки,
10. та твоите житници да се исполнат до врвот, твоите бочви да се прелеваат од вино.
11. Не занемарувај ја, синко, казната од Господа, и да не ти е тешко од Неговото изобличување;
12. зашто кого Господ го сака, него и го кара, како и таткото синот свој што го љуби.
13. Блажен е човекот, кој се здобил со мудрост, и човек, што спечалил разум;
14. подобро е да ја добиеме неа, отколку ризници со сребро и злато;
15. таа е поскапа и од скапоцени камења; ни едно зло не може да ѝ се спротивстави; таа им е добро позната на сите, што се приближуваат кон неа, ништо, па и сè што ти е мило, не може да се спореди со неа.
16. Во десницата нејзина е долгоденствието, а во левицата ѝ е – богатството и честа; од устата ѝ излегува правда; закон и милост носи на јазикот свој;
17. патиштата нејзини се пријатни патишта, и сите патеки нејзини се – спокојни.
18. таа е дрво на животот за оние, што ја придобиваат, и блажени се, кои ја запазуваат.
19. Господ со премудроста ја основа земјата, со разум ги утврди небесата;
20. преку Неговата премудрост се отворија бездните, и облаците оросија со роса.
21. Синко, не ги испуштај од предвид овие, работи; запази ја мудроста и разумот;
22. тие ќе бидат живот за душата твоја и украс на вратот твој; ќе бидат изцеление за твоето тело и лек за твоите коски.
23. Тогаш ќе одиш без опасност по патот свој, и ногата твоја нема да се сопне.
24. Коге ќе легнеш да спиеш, нема да се плашиш, и кога ќе заспиеш, сонот ќе ти биде пријатен.
25. Нема да се исплашиш од ненадеен страв, ниту од напад, кој доаѓа од безбожниците,
26. бидејќи Господ ќе биде на сите твои патишта и ќе ја запази ногата твоја од препнување.
27. Не откажувај да му направиш добро на оној, кој има потреба, кога раката твоја има сила да му помогне.
28. Не му вели на пријателот свој: „Оди си и дојди пак; утре ќе ти дадам” кога си во состојба да му помогнеш, зашто не знаеш што ќе роди утрешниот ден.
29. Не крои зло против ближниот свој, кој е придојден и кој со доверба живее при тебе.
30. Не се карај со човек без причина, кога не ти направил никакво зло.
31. не завидувај му на човек што постапува насилно, и не избирај ни – еден од патиштата негови,
32. зашто на Господа му е одвратен безбожникот, а близок е со праведникот.
33. Проклетството Господово е врз домот на нечесниот, а живеалиштето на праведникот Бог го благословува.
34. Над оние што се подигруваат, Он се потсмева, а на смирените им дава благодат.
35. Мудрите ќе наследат слава, а безумните – срам.

4. Родителска поука.

1. Слушајте ја, деца, татковата поука и внимавајте, та да се научите да ја разбирате,
2. зашто добар дар ви дарувам; не оставајте ја мојата заповед.
3. Зашто и јас бев син послушен на татка ми, и омилен на мајка ми;
4. и татко ми ме поучуваше и ми велеше: „Зборовите мои задржи ги во срцето твое; пази ги моите заповеди и не заборавај ги!
5. Здобивај се со мудрост, придобивај разум; не заборавај го тоа и не се отстранувај од зборовите на устата моја.
6. Не ја оставај, – и таа ќе те пази, сакај ја, – и таа ќе те чува.
7. Главно е мудроста: придобивај мудрост и за сиот свој имот придобивај разумност.
8. Високо цени ја, и таа ќе те воздигне; таа ќе те прослави, ако ја прегрнеш,
9. ќе положи на главата твоја благодатен венец, со венец на сладост ќе те закрили.
10. Слушај, синко, и прими ги зборовите мои, – и ќе ти се умножат годините на животот.
11. Ти го покажувам патот на мудроста, те водам по прави патеки.
12. Ако одиш, нозете твои нема да се сопнат, и ако потрчаш, нема да се измориш.
13. Држи се здраво за поуката, не ја оставај; пази ја, бидејќи таа е твојот живот.
14. Не оди на пат безбожнички и не оди по патот на лоши луѓе;
15. остави го, не оди по него, отстрани се од него и заобиколи го;
16. зашто тие не заспиваат, ако не направат зло; и сон не ги фаќа, ако не доведат некого до пад;
17. оти тие јадат леб од беззаконие и се опиваат со вино од грабеж.
18. Патеката на праведните е како болскава светлина, која свети сè повеќе и повеќе дури не настане ден.
19. А патот на беззакониците е како темнина; тие не знаат, од што ќе се сопнат.
20. Синко, внимавај на зборовите мои и приближи го увото кон поуките мои;
21. да не остапуваат тие од твоите очи; чувај ги внатре во срцето свои:
22. зашто тие се живот за оние што ги наоѓаат, и здравје за целото тело нивно.
23. Од сè, што е за пазење, најмногу чувај го срцето свео, зашто од него се изворите на животот.
24. Отфрли ја од себеси лажливата уста, а лукавството на јазикот од себеси оддалечи го.
25. Очите твои нека гледаат право, и клепките твои да бидат управени кон праведното.
26. Провери ја патеката со нозете свои, и сите патишта твои нека бидат прави.
27. Не скршнувај ни десно, ни лево; оддалечи ја ногата од злото,
28. зашто десните патишта Господ ги надгледува, а левите се расипани.
29. Он ќе ги направи твоите патишта прави, и твоето одење ќе го уреди во мир.”-

5. Одбегнување на разврат.

1. Синко, внимавај на мудроста моја и приближи го увото кон зборовите мои,
2. за да ја запазиш добрата мисла, и устата твоја да го зацврсти знаењето; не ѝ обрнувај внимание на лошата жена,
3. зашто мед тече од устата на блудница, и нејзиниот збор е помек од елејот;
4. но последиците од неа се горчливи како пелин, остри како меч со две сечива;
5. нозете нејзини слегуваат кон смртта, стапките нејзини водат до пеколот.
6. Таа не оди по патот на животот, патиштата нејзини се непостојани, таа не е разумна.
7. Затоа сега, синко, послушај ме и не отстапувај од зборовите Мои.
8. Држи го подалеку од неа патот свој и не приближувај се до вратата на куќата нејзина,
9. за да не си го дадеш животот свој на друг и годините свои на мачител;
10. за да не се наситуваат туѓинците од твојата сила, и трудовите твои да не бидат за туѓа куќа,
11. за да офкаш отпосле, кога плотта твоја и телото твое ќе бидат истоштени, –
12. оти потоа ќе речеш: „Зошто ја мразев поуката, и срцето мое го презираше разобличувањето,
13. зошто не го послушав гласот на моите учители, и не го приклонував увото кон оние што ме поучуваа?
14. За малку ќе паднев во секакво зло среде собранието и општеството!”
15. Пиј од водата на твојот извор и од онаа, што извира од твојот кладенец.
16. Нека не се разлеваат твоите извори по улицата, водните потоци – по плоштадите;
17. нека ти припаѓаат тие само тебе, а не и на туѓинци.
18. Благословен да биде изворот твој; и утешувај се со жената на својата младост,
19. Нека ти е мила како кошута и како срна драга; нејзините гради нека те допираат во секое време, со љубовта нејзина насладувај се постојано;
20. и зошто ти е, синко, да се забавуваш со надворешна и да ги прегрнуваш градите на туѓа?
21. Оти патиштата на човекот се пред очите на Господа, и Он ги гледа сите патеки негови.
22. Беззаконикот го фаќаат неговите сопствени беззаконија, и врските на гревот негов го држат:
23. тој умира без да биде поучен, и поради големото свое безумие загинува.

6. Други опомени.

1. Синко, ако си зел одговорност за твојот ближен и си ја дал раката своја за друг,
2. ти си се врзал со зборовите на устата своја, фатен си со зборовите на својата уста.
3. Затоа направи, синко еве што, за да се избавиш, бидејќи, си паднал во рацете на својот ближен: оди, падни пред нозете на блискиот свој и моли го;
4. не им давај сон на очите твои и дремка на клепките свои,
5. спасувај се како срна од стапица и како птица од мрежа.
6. Оди кај мравката, мрзливче, види ја нејзината работа и биди мудар.
7. Таа нема ниту началник, ни настојник, ниту заповедник;
8. но ја приготвува храната лете, ја собира во време на жетва храната своја. Или оди кај пчелата и види, колку е трудољубива, каква пофална работа врши; трудот нејзин го употребуваат за здравје и царевите и обичните луѓе; неа сите ја сакаат, и таа е славна; иако по силата е слаба, но по мудроста е почитувана.
9. До кога, мрзливче ќе спиеш? Кога од сонот ќе станеш?
10. малку ќе поспиеш, малку ќе подремеш, малку со скрстени раце ќе полежиш:
11. и ќе дојде сиромаштијата твоја како патник, и немаштијата твоја како разбојник. Ако, пак, не бидеш мрзелив, жетвата твоја ќе дојде како извор, а скудноста ќе избега далеку од тебе.
12. Човек лукав, човек нечестив со лажлива уста,
13. намигнува со очите, говори со нозете, дава знаци со прстите,
14. во срцето негово има подмолност: тој мисли зло во секое време, сее раздори.
15. Затоа ненадејно ќе дојде неговата пропаст, наеднаш ќе биде сотрен – без излекување.
16. Еве шест работи, кои Господ ги мрази – дури седум, што му се одвратни на душата Негова:
17. очи горделиви, јазик лажлив и раце, што пролеваат невина крв,
18. срце кои крои лоши планови, нозе, кои брзо трчаат кон зло,
19. лажен сведок, кој измислува лаги, и оној, што сее раздор меѓу браќа.
20. Синко, пази ја заповедта на татка си и не отфрлај поуката на мајката своја;
21. врзи ги засекогаш за срцето свое, врзи ги околу вратот свој.
22. Ако тргнеш, тие ќе те раководат; ако легнеш да спиеш, ќе те пазат, ако се разбудиш, ќе разговараат со тебе;
23. зашто заповедта е светило, и поуката – светлина, а опомената – пат кон животот,
24. за да те пазат од расипана жена, од ласкав јазик на туѓа.
25. Не ја посакувај убавината нејзина во срцето свое, за да не бидеш уловен преку очите свои и да не те вовлече со трепките свои,
26. зашто поради жена блудница човекот паѓа до корка леб, а жена прељубодејка уловува многу чесна душа.
27. Може ли некој да носи оган во гради, а да не се запали облеката негова?
28. Може ли некој да оди по вжарени јаглења, а да не ги изгори нозете свои?
29. Истото тоа станува и со оној, кој влегува кај жена на ближниот свој; кој и ќе се допре до неа, нема да остане без вина.
30. Не му проштеваат на крадецот, ако краде за да си ја насити душата, кога е гладен;
31. ако го фатат, тој плаќа седумпати повеќе, го дава целиот свој имот.
32. Кој, пак, врши прељуба со прељубница, тој нема ум; си ја погубива душата своја, оној што врши тоа;
33. биење и срам ќе најде тој, и бесчестието негово нема да се избрише,
34. зашто љубомората е јарост на мажот, и во денот на одмаздата своја – тој не ќе знае за милост,
35. нема да прими никаков откуп и нема да се задоволи ни со многу подароци.

7. За нечестиви жени.

1. Синко, пази ги зборовите мои, и сокриј ги во тебе заповедите мои. Синко, почитувај Го Господа, – и ќе се зацврстиш и, освен од Него, не се плаши од никого.
2. Пази ги заповедите мои, и ќе живееш; пази го и учењето мое, како зеницата на очите свои.
3. Врзи ги на прстите свои, напиши ги на плочите од срцето свое.
4. Кажи ѝ на мудроста: „Ти си ми сестра!” – и наречи го разумот твој роднина,
5. за да те пазат од жената на друг, од туѓа, која ги засладува зборовите свои.
6. Ете, еднаш гледав од прозорецот на куќата моја, низ мојата решетка,
7. и видов меѓу неискусните, забележав меѓу младите едно неразумно момче,
8. кое минуваше преку плоштадот близу до нејзиниот агол и кое одеше по патот кон нејзината куќа,
9. квечерина кога се стемнуваше, во ноќната темнина и во мракот.
10. И ете, во пресрет му доаѓа жена, наконтена како блудница, со подмолно срце,
11. зборлива и нескротлива, нозете нејзини не се запираат в куќи:
12. де на улицата, де по плоштадите и на секој агол поставува стапици.
13. Таа го зграпчи, го бакна и со бесрамно лице му зборуваше:
14. „Мирна жртва имам денес: денес го исполнив планот свој;
15. затоа и излегов да те пресретнам, за да те побарам, и те најдов;
16. со килими го украсив леглото свое, со разнобојни покривки египетски;
17. леглото свое го попрскав со смирна, алој и дарчин;
18. дојди, ќе се насладуваме со љубовта дури до зори, дојди да се радуваме во милување,
19. зашто маж ми не е дома: тој замина на долг пат;
20. една кеса сребро зеде со себеси; ќе си дојде дома кон полната месечина.”
21. Со многу ласкави зборови таа го привлече, со меката уста своја го овладеа.
22. Тој веднаш тргна по неа, како што вол оди на колење и како куче – на верига, како елен – на истрел,
23. додека стрела не му го пробие црниот дроб, како птичка што се фрла во стапица, а не знае дека е таа за нејзина погибел.
24. И затоа, синко, послушај ме и внимавај на зборовите од устата моја.
25. Да не скршнува срцето твое по нејзиниот пат, да не талка по патеките нејзини,
26. зашто таа многумина смртно ранила, и многумина јунаци таа убила.
27. Нејзиниот дом е пат кон пеколот, кој води во внатрешните живеалишта на смртта.

8. Пофалба на мудроста.

1. Нели мудроста вика? И нели разумот го издига гласот свој?
2. Мудроста застанува на високи места, крај патот, на раскрсници;
3. таа вика пред портите при влезот во градот, при велзот на вратата силно извикува:
4. „Кон вас, луѓе, викам, и кон синовите човечки е мојот глас!
5. Научете се, неразумни, на благоразумие, и безумни, – на разум.
6. Слушајте, бидејќи ќе говорам важни работи, и устата моја ќе изрече правда;
7. зашто јазикот мој ќе ја изговори вистината; лажливата уста одвратна е за мене.
8. Сите зборови на устата моја се справедливи; во нив нема ни подмолност, ни лукавство;
9. сите тие се јасни за разумниот и справедливи за оние, што се здобиле со знаење.
10. Примете го учењето мое, а не сребро; подобро знаење, отколку најдобро злато;
11. зашто мудроста е подобра од бисер, и ништо, од она што е скапоцено, не може да се спореди со неа.
12. Јас, премудроста, живеам со разумот и барам ресудувачко знаење.
13. Стравот Господов ја мрази неправдата; ја мрази гордоста и високомерноста, лошиот пат и подмолната уста.
14. Мои се советот и разумноста; јас сум разум, во мене е силата.
15. Преку мене цареви царуваат, и заповедници правда озаконуваат;
16. преку мене началници управуваат и големци и сите судии земни.
17. Ги сакам оние што мене ме сакаат, и кои Ме бараат, ќе најдат добрина;
18. во Мене се богатството и славата, богатата ризница и правдата;
19. плодовите мои се подобри од злато, и од најчисто злато, и користа од мене е повеќе отколку од најчисто сребро.
20. Јас одам по патот на правдата, по патеките на правосудството,
21. за да им доставувам вистинско добро на оние, што ме сакаат, нивните ризници ги полнам. Кога го објавувам она, што станува секојдневно, нема да заборавам да го спомнам и она, што е од секогаш.
22. Господ ме создаде за почеток на Својот пат, на Своите творби,
23. ме создаде уште од вечноста, во почетокот, пред да ја создаде земјата.
24. Јас сум се родила, кога уште немаше бездни, кога уште немаше извори, изобилни со вода.
25. Јас сум се родила пред да бидат втемелени горите, пред ридовите,
26. кога Господ уште не беше ја создал земјата, ни полињата, ниту првите прашинки на вселената.
27. Кога Он го приготвуваше небото, јас бев со Него, кога го поставуваше престолот Свој врз ветровите,
28. кога ги утврдуваше облаците во висините, кога ги зацврстуваше изворите на бездната,
29. кога ги поставуваше границите на морето, за да не ги преминуваат водите неговите брани, кога ги полнеше основите на земјата, –
30. јас бев при Него кога создаваше, и се радував секој ден, веселејќи се пред лицето Негово за сето време,
31. веселејќи се на Неговиот земен круг, и радоста моја беше со синовите човечки.
32. И така, синко, сега послушај ме: блажени се, оние што ги пазат моите патишта!
33. Послушај ја поуката, бидете мудри и не отстапувајте од неа.
34. Блажен е оној човек, кој ме слуша, станувајќи бодар секој ден при портите мои и стоејќи на стража при вратата моја!
35. Зашто, кој ме нашол мене, нашол живот; и ќе добие благодат од Господа;
36. а кој греши против мене, нанесува штета на душата своја: сите што ме мразат мене, ја сакаат смртта.”

9. Мудрост и безумност.

1. Премудроста си изгради дом, ги утврди седумте столбови негови,
2. ги закла своите жртви, го расточи во чаша виното свое и ја приготви трпезата своја;
3. ги испрати слугите свои да огласат од градските височини:
4. „Кој е неразумен, да наврати тука!” И на малоумните таа им рече:
5. „Дојдете, јадете го лебот мој и пијте го виното, што сум го приготвила;
6. оставете ја неразумноста, и ќе живеете; одете по патот на разумот.”
7. Кој поучува бесрамник, ќе си спечали неславност, и кој го разобличува нечестивецот – дамка.
8. Не изобличувај го бесрамникот, за да не те намрази; поучувај го мудриот, и тој ќе те засака.
9. Дај му совет на мудриот, и тој ќе биде уште помудар; научи го праведниот, и тој повеќе ќе напредне во знаењето.
10. Почеток на мудроста е стравот Господов, и познавањето на светиот е разум;
11. зашто преку мене ќе ти се умножат дните, и ќе ти се додадат години на животот.
12. Синко! Ако си мудар, мудар си за себеси и за ближните свои; и ако си лош, самиот ќе страдаш. Кој се крепи на лага, тој пасе ветрови, потскокнува зад птиците што фрчат: зашто тој го оставил патот кон своето лозје и талка по патеките на нивата своја; минува преку безводна пустиња и земја, осудена да жеднее со рацете свои собира бесплодност.
13. Жена без расудување е зборлива, безумна и ништо не разбира,
14. седнува пред куќната врата на стол, по високите места на градот,
15. за да им вели на минувачите, што си одат право по патот:
16. „Кој е глупав, нека наврати тука”, а на малоумните им вели:
17. „Крадена вода е слатка, и сокриен леб е – пријатен.”
18. И тој не знае дека поканетите од неа родени на земајта умираат, и дека се во дното на пеколот. Но ти оттргни се, не задржувај се на тоа место, не запирај го погледот свој на неа; зашто само така ќе минеш преку туѓа река. Бегај од туѓа вода и не пиј од туѓ извор, за да поживееш многу време и да ти се додадат години на животот.

10. Мудри изреки – за праведниците и за беззакониците.

1. Мудар син го радува татка си, а безумниот син е тага на мајка си.
2. Беззакони ризници не донесуваат полза, а правдата од смрт спасува.
3. Господ не допушта да гладува душата на праведникот, но на безбожниците го одзема.
4. Мрзливата рака донесува сиромаштија, а раката на работливиот збогатува.
5. Кој собира преку летото, е разумен син, а кој спие за време на жетвата, е неразумен син.
6. Благослов почива врз главата на праведниот, а насилство им ја затвора устата на беззакониците.
7. Споменот за праведниот ќе биде благословен, а името на нечестивите ќе биде проколнато.
8. Мудриот по срце прима заповеди, а неразумниот, кој брбори, ќе се сопне.
9. Кој оди во непорочност, оди без страв; а кој ги искривува патиштата свои, ќе биде казнет.
10. Онаа што намигнува со очите, го срамоти мажот свој, а кој глупаво зборува – пропаѓа.
11. Устата на праведникот е извор на животот, а насилството им ја затвора устата на беззакониците.
12. Омразата предизвикува раздори, а љубовта ги покрива сите гревови.
13. Во устата на разумниот има мудрост, а за грбот на глупавиот – стап.
14. Мудрите го чуваат знаењето, а устата на глупавиот е близу до смртта.
15. Имотот на богатиот е негов утврден град, а пропаст за бедните е нивната сиромаштија.
16. Трудот на праведникот води кон живот, успехот на нечестивиот – кон грев.
17. Кој ја пази поуката, тој е на патот кон животот; а кој го отфрла разобличувањето -талка.
18. Којшто крие омраза, има лажлива уста; а кој шири клетви, е глупав.
19. При многу зборување не се избегнува гревот, а разумен ќе бидеш ако ја воздржуваш устата своја.
20. Јазикот на праведниот е одбрано сребро, а срцето на нечестивите – нема вредност.
21. Устата на праведниот поучува мнозина, а глупавите умираат од недостиг на разум.
22. Благословот Господов – збогатува, и не донесува со себеси тага во срцето.
23. Глупавиот со веселба го прави она што е престапно, а на разумниот човек мудроста му е својствена.
24. Од она од што се плаши нечестивиот, тоа ќе го снајде, а желбата на праведниците ќе се исполни.
25. Како што виорот минува, така и нечестивиот ќе исчезне; а праведникот е врз вечни основи.
26. Она што е јагуридата за забите и димот за очите, таков е и мрзливиот за оние што праќаат.
27. Стравот Господов додава денови, а годините на нечестивите ќе се скратат.
28. Очекувањето на праведниците е радост, а наджта на нечестивите ќе загине.
29. Патот Господов е крепост за непорочниот, а пропаст за оние, што вршат беззаконие.
30. Праведниот нема да се поколеба никогаш, а лошите нема да ја населат земјата.
31. Од устата на праведникот тече мудрост, а злоштетниот јазик ќе биде пресечен.
32. Устата на праведникот го познава благопријатното, устата на нечеситвите – развратното.

11. За праведниците и за грешниците.

1. Неисправните мерила се одвратни пред Господа, а точните мерки Нему Му се угодни.
2. Ќе дојде ли гордоста, ќе дојде и срамот, но мудроста е со смирените. Праведниот, умирајќи остава сожалување; а смртта на нечестивите е ненадејна и радосна.
3. Непорочноста на простодушните ќе ги раководи, а лукавството на подмолните ќе ги погуби.
4. Богатството нема да помогне во денот на гневот, а правдата ќе спаси од смрт.
5. Правдата на непорочниот го израмнува неговиот пат, а нечестивиот ќе падне поради својата нечесност.
6. Правдата на простодушните ќе ги спаси, а беззакониците ќе бидат уловувани од своето беззаконие.
7. Со смртта на нечестивиот човек, исчезнува надежта негова, и очекувањето на беззакониците загинува.
8. Праведникот се спасува од неволја, а место него во неа паѓа нечестивиот.
9. Лицемерниот го погубува со уста ближниот свој, а праведниците се спасуваат со знаење.
10. Кога праведниците благсловуваат, градот напредува, а преку устата на нечестувите се разрушува.
11. Со благословот на праведните градот се издига, а преку устата на нечестивите се разурушува.
12. Малоумниот искажува презир кон ближниот свој, но разумниот човек молчи.
13. Кој оди да озборува, издава тајна, но верниот човек ја чува тајната.
14. Каде нема советување, неродот опаѓа, спасението е во многу советници.
15. Кој што презема јамство за друг, зло си донесува, а кој го мрази јемството, тој е во безопасност.
16. Добрата жена ја зголемува славата на мажот свој, а жената, која ја мрази правдата, е врв на нечесноста. Мрзливите се немоќни, а трудољубивите се здобиваат со богатство.
17. Милосрдниот човек си прави добро на душата своја, а жестокиот по срце го руши телото свое.
18. Нечестивиот врши измамлива работа, а на оној што сее правда, наградата му е вистинска.
19. Праведноста води кон живот, а кој се стреми кон зло, се стреми кон смртта своја.
20. Подмолните по срце се одвратни пред Господа, а неопрочните во својот пат Нему Му се благоугодни.
21. Можеш со сигурност да речеш, дека порочниот нема да остане неказент, а семето на праведните ќе се спаси.
22. Она што е златна алка на носот кај свињата, тоа е жена убава, но без разум.
23. Праведните сакаат само добро, а нечестивите ги очекува гнев.
24. Еден раздава штедро, и уште му се додава; а друг преку мера е штедлив, и пак е сиромав.
25. Добротворната душа ќе биде наситена, и кој напојува други, и тој самиот ќе биде напоен.
26. Кој задржува храна за себеси, него народот го проколнува; а кој ја продава – врз главата негова стои благослов.
27. Кој се стреми кон добро, тој бара благоволение; а кој бара зло, него и го снаоѓа.
28. Кој се надева на богатството свое, ќе падне; а кој се застапува за праведниците, тој ќе напредува.
29. Кој ја расипува куќата своја, ќе наследи ветар, а неразумниот му е слуга на мудриот.
30. Плодот на праведникот е дрво на животот, а безбожниците предвреме ќе бидат земени.
31. Ако на праведникот му се плаќа на земјата, дотолку повеќе на нечестивиот и на грешникот.

12. Поука и знаење; грижа за добитокот и за имотот; за разумните и за глупавите.

1. Кој ја сака поуката, го сака и знаењето; а кој го мрази изобличувањето – неразумен е.
2. Добриот добива благодат од Господа, а на подмолниот Он ќе му суди.
3. Човек нема да се зацврсти со беззаконие; а коренот на праведните е неподвижен.
4. Добродетелна жена е венец за мажот свој, а онаа, што го срамоти, е како гнилеж во коските негови.
5. Помислете на праведните се правда, а плановите на нечестивите – подмолност.
6. Зборовите на нечестивите се заседа за пролевање крв, а устата на праведните ги спасува.
7. Каде и да се свртат нечестивите – исчезнуваат, а домот на праведните останува.
8. Човекот го фалат според разумот негов, а развратниот по срце ќе биде презрен.
9. Подобро и прост, но да работиш за себеси, отколку да се фалиш, а да немаш леб.
10. Праведникот се грижи и за животот на добитокот свој, а срцето на грешникот е жестоко.
11. Кој ја обработува земјата своја ќе се наситува со леб; а кој оди по стапките на безработниците, е малоумен. Кому му е драго да губи време по вино, тој ќе остави во куќата своја безчестие.
12. Желбите на грешниците се зли; но корењата на праведниците се силни.
13. Нечесниот се фаќа во мрежа преку гревовите на устата своја; но праведниот ќе се спаси од неа. Кој гледа кротко, ќе биде помилуван, а кој оди кон вратата, стеснува други.
14. Од плодот на устата своја човекот се наситува добро, и на човека му се дава според делата на рацете негови.
15. Патот на неразумниот му се чини прав во неговите очи; но кој слуша совет, тој е мудар.
16. Глупавиот веднаш ќе го покаже гревот свој, а благоразумниот го покрива срамот.
17. Кој го кажува она, што го знае, тој говори правда, а лажниот сведок, говори измама.
18. Празнословецот ранува како меч, а јазикот на мудрите исцелува.
19. Праведната уста сведочи право, а лажливиот јазик е брз за измама.
20. Во срцето на оние што мислат зло, има подмолност, а кај миротворците – радост.
21. Праведниот нема да го достаса никакво зло, а нечесните ќе бидат преполни со зло.
22. Лажливата уста е одвратност пред Господа, а којшто говори вистина, благоугоден Му е Нему.
23. Расудлив човек го прикрива знаењето свое, а срцето на глупавите ја разгласува својата лудост.
24. Раката на избраните ќе господари, а на лажливите ќе биде во плен.
25. Тагата во срцето го притиска човекот, а добриот збор го развеселува.
26. Праведниот му го покажува патот на ближниот свој, а патот на нечесните ги води во заблуда.
27. Мрзливиот својот лов не го пече; а трудољубивоста е големо богатство.
28. По патот на правдата има живот, а во нејзината патека нема смрт.

13. Извор на големо богатство и голема надеж.

1. Мудар син слуша татковата поука, а непослушниот не го слуша прекорот.
2. Од плодот на устата своја човекот ќе вкуси добро, а душата на беззаконикот ќе загине предвреме.
3. Кој ја чува устата своја, тој ја чува душата своја; а кој широко ја отора устата своја, тешко нему.
4. Душата на мрзливиот посакува, но напразно; а душата на работливиот ќе се насити.
5. Праведиот го мрази лажливиот збор, а нечесниот се срами и нема смелост.
6. Правдата го чува непорочниот, а нечеснотса го погубува грешникот.
7. Некој се покажува богат, а нема ништо; друг се прикажува за сиромав, а има големо богатство.
8. Со богатство човек го искупува животот свој, а сиромавиот и заплашувањето не го слуша.
9. Светлината на преведниците свети секогаш, а светилото на нечесните згаснува. Подмолните души талкаат во гревови, а праведниците се милостиви и милуваат.
10. Од гордоста произлегува спечалено со беззаконие, се намалува, а кој собира со труд, го зголемува.
11. Богатството, спечалено со беззаконие, се намалува, а кој собира со труд, го зголемува.
12. Надежта, долго неостварена, го изнемоштува срцето, а исполнета желба е како дрво на животот.
13. Кој не води грижа за словото, тој си штети, а кој се бои од заповедта, нему ќе му се даде.
14. Кај лукав син нема ништо добро, а на разумен слуга делата му успеваат, и патот му е прав.
15. Учењето на мудриот е извор на животот, кој го оддалчува од мрежите на смртта.
16. Добриот разум донесува пријатност, а патот на беззаконицте, води во пропаст.
17. Секој благоразумен работи со знаење, а глупавиот се истакнува со глупости.
18. Лош гласник паѓа во беда, а верен гласник е спасение.
19. Немаштија е срам за оној, што го отфрла учењето; а оној, кој ја пази поуката, ќе се прослави.
20. Изполнета желба е пријатана за душата, но на глупавите им е тешко да го одбегнуваат злото.
21. Кој се состанува со мудри, мудар ќе биде; а кој другарува со безумни, глупав ќе биде.
22. Грешниците злото ги гони, а на праведниците им се враќа добро.
23. Добриот остава наследство и на внуци, а богатството на грешникот се чува за праведните.
24. Праведните имаат богатство многу години, неправедните бргу го загубуваат.
25. Кој ја жали прачката своја, го мрази синот свој; а кој го сака, го казнува за да го поправи.
26. Праведникот јаде до наситување, а стомакот на беззакониците трпи од недостиг.