Старец Пајсиј Јуродив Киево-печерски

Старец Пајсиј Јуродив Киево-печерски
(се празнува на 17 април)

„Бог благоволи со безумството на проповедта
да ги спаси оние што веруваат".
(1. Кор. 1,21)
„Бог го избра она, што е слабо во овој свет,
за да ги посрами силните" (1. Кор. 1,27)

Старец Пајсиј, во световниот живот Прокопиј, Григориевич Јоротски, се родил на 8 јули 1821 година во градот Лубнах, Полтавска област, и потекнувал од среден сталеж. Родителите на Прокопиј имале шест синови, и се занимавале со продажба на овошје. Бидејќи биле богати, имале голема почит. Мајката на Прокопиј, Марија, била позната по својата добродушност и побожност. Бидејќи ги љубела странците и сиромашните, со радост им давала помош. Честопати ги примала бездомниците и богомолителите, кои секоја година го посетувале Лубенско-магарскиот манастир се со цел потоа од таму да го продолжат патот за Киево-печерската лавра.
Мајката со сето свое срце го сакала синот, па целата своја сила и ум ги фокусирала за негово воспитување. Оваа посебна љубов се покажала многу корисна за Прокопиј. Уште од рано детство, го научила усрдно да се моли на Бога, да оди во црквата Божја и да биде милостив кон сиромашните. Наоѓајќи се во такви околности и раководство Прокопиј уште во првите години на детството се издвојувал помеѓу браќата и врсниците со мудрост и побожност. Растејќи, зајакнувал во духот и стравот Божји.
Набрзо починал Прокопиевиот татко, така што детето било потполно препуштено на старателство и раководство на својата мајка. Постари синови повеќе немало во куќата. Тие ја напуштиле и отишле во светот на служба. Гледајќи во Прокопиј голема ревност и разбирање, мајката вдовица сакала од него да добие најблизок помошник во куќата. Но, нејзината идеја не се остварила. По смртта на сопругот продажбата почнала силно да опаѓа и со тек на време пропаднала. Депресивната и болна мајка го однела Прокопиј во Киев и го дала на воспитување кај постариот свој син Григориј. Прокопиј тогаш имал десет години, па го испратиле во Киево-подолската духовна семинарија. Животот во духовната школа му го изменил правецот на неговиот живот. Момчето не покажувало некоја наклоност кон световните науки. Понекогаш подолго се задржувал единствено на Историјата од Карамазов, но затоа, пак, часовите по веронаука и читањето од Житијата на светиите, особено Печерските послушници, го привлекувале неговото внимание. Подоцна, кога ќе се потсетел на тие радосни мигови од својата младост, старецот Пајсиј често говорел дека тој, читајќи од тие Боговдахновени книги, се топел како восок. Особено ги сакал неделните и празничните денови кога управителот на школата им наложувал на сите да одат во својата домашна црква. Бидејќи Прокопиј одлично го познавал црковното правило, прислужувал во олтарот и помагал во читањето и пеењето на певницата. Од сите киевски манастири најмногу ја сакал Киево-печерската лавра, каде што го привлекувале тогашните подвижници. Познанството со нив и поучните примери кои ги покажувале со нивниот живот, благотворно делувале на осетливата природа на момчето. Колку повеќе ги гледал овие подвижници, толку повеќе во неговата душа растела желбата и самиот да ги подражува нивните праведни животи. Прокопиј станал замислен и навидум недружељубив и груб. Честопати бегал од школото во Лаврата и не се враќал дома. Таквите негови постапки многупати биле предмет на забелешки од школската управа, а родителите старатели биле во непријатна ситуација поради тоа. Сите деца го сметале за своеволен, тврдоглав, непослушен, и на сите начини се труделе да го исправат неговиот специфичен карактер. Но, попусто; момчето, уште пред да заврши со школувањето, било избркано од школото и било поставено за писар во киевската општина каде што постариот брат бил секретар.
Но, на Прокопиј и овој начин на живот не му одговарал, па една вечер, кога сите спиеле, тој тајно го напуштил домот на своите воспитувачи.
Неговиот пат не бил долг. Првин отишол во Печерската лавра. Влегол во неа додека се служела утрената и со воодушевување паднал пред иконата на Мајката Божја молејќи се усрдно и со солзи да не ја отфрла неговата намера и да го удостои да биде внесен во списокот на жители во Нејзиниот строг манастир.
И молитвата на Прокопиј била услишана. Кога се разденило, бегалецот - дојденец се обратил на управата на манастирот за да го прими, старешината на Лаврата со љубов тоа го сторил, па гледајќи дека момчето има дар за црковно пеење, го запишал во манастирот како послушник - искушеник.
Поминувале денови и недели, а Прокопиј не се враќал во својот роден дом. Исплашените роднини се вознемириле и за ова ја известиле полицијата. Дале оглас и по весниците. Но, сето тоа било попусто; бегалецот исчезнал без трага и глас. Неговите роднини биле во голема неизвесност. Мајка му пролеала многу горчливи солзи, очајувајќи дека никогаш повеќе нема да го види својот син, ја доверила својата тага кон Господа.

Тоа било на 3 мај, на денот кога се празнува преподобниот Теодосиј Печерски. Дента во Лаврата дошол многу народ. Почитувајќи ја манастирската одлука донесена уште во времето на Теодосиј на тој ден да се постави трпеза, монасите уште од рано утро почнале да ги поставуваат масите пред Големата црква и да ги полнат казаните со квас. А, кога камбаните на Лаврата ќе заѕвонеле, излегувал митрополитот Филарет на оградата за да ја благослови народната трпеза, по што богомолителите седнувале. Григориј, брат му на Прокопиј, заедно со неговата жена исто така биле присутни и од страна ја следеле оваа сцена. И одеднаш, острото око на Ирина, Григориевата жена, го здогледала младиот Прокопиј. Тој се движел помеѓу масите служејќи го народот за време на ручекот. Жената му се приближила и гласно го повикала. Прокопиј исплашено ја погледнал и сакал да се сокрие, но брат му Григориј го фатил за рака и цврсто го прегрнал, облиен во солзи радосници. Сепак, не успеале да го вратат дома.

Поминале неколку години. Прокопиј веќе се навикнал на местото на живеење. Но, бидејќи бил привремен искушеник, неговото име не било запишано во списокот на Лаврата и немал право себеси да се нарекува манастирско чедо. Тоа многу го вознемирувало и мачело. За да го постигне тоа, требало да помине и совлада многу препреки. Пред се, му било потребно да добие писмен отпуст од Лубенското малограѓанско Друштво, а за ова тој лично морал да отиде. Навистина, друштвото без никаков збор го отпуштило и на себе ги презело сите трошоци како и останатите обврски. Останала уште една, главната препрека: согласност од родителите, роднините, а посебно благословот од мајката која во него гледала потпора во староста и упорно барала од него да се врати во куќата заради утврдување на работите. Младиот подвижник кој со сето свое срце се поврзал со Печерскиот манастир, сепак со голем труд и напор добил согласност од мајка му и нејзин благослов. Браќата за негова потпора му дале и писмена потврда за тоа. Меѓутоа, работата со тоа не се завршила. Духовниот Собор при Лаврата прегледувајќи го уверението од отпустот кое Прокопиј го предал, наишле на непотполност и го препратиле во Полтавскиот државен двор на понатамошен преглед и потврда. Ова проверување траело три години и тоа толку ја ослабело Прокопиевата волја и ја поколебала сета негова надеж што влијаело на бескрајното одлагање на младиот подвижник да предаде молба за напуштање на Лаврата. Истиот ден кога го добил решението и документацијата, Прокопиј тешко се разболел и бил пратен во братската болница на лечење. Истата ноќ, како што кажуваат, бил удостоен со некоја чудна светлина одозгора. Нему му била откриена тајната за понатамошниот негов подвиг на кој Господ го повикал, а Мајката Божја го критикувала заради малодушноста. Ветувајќи му ја својата небесна помош, го зацврстила со надеж и вера. Кога за тоа видение бил известен старешината на манастирот, архимандритот Лаврентиј, веднаш наредил Прокопиј да се задржи во Лаврата.
Со тоа исчезнале многубројните препирки, а младиот подвижник по желба на митрополитот бил впишан во списокот на вистинските подвижници на лаврата на 23 март 1850 година и доделен на располагање на хоровите при пештерите.
Светиот Киево-печерски манастир кој одамна се прославил со своите подвижници, му обезбедил на Прокопиј и овој пат едно широко поле за неговите духовни белешки. Незаборавниот светител Филарет лично, тогаш познат аскет и администратор, заедно со подвижниците - јеромонасите Партениј и заради Христа јуродивиот Теофил и со други монаси од лаврата, кои со своите високи поучни примери многу допринеле за монаштвото, имале значително влијание на Прокопиј. Ќелијата на големиот старец Партениј, кој тогаш Прокопиј го избрал за негов духовник, се наоѓала тука, во Блажените пештери. И штом ќе почнеле да го мачат некои мисли или го обземале некои страсти, Прокопиј со својата детска незлобливост и доверба итал кон старецот Партениј за од него да добие корисни поуки. Повеќе пати доаѓал и старецТеофил. Се сретнувал со него на патот или во ќелијата, во шумата или во Китаевската градина. Тогаш земал благослов, за да започне разговор со него за спасение на душата. Обврските кои Прокопиј со клирот ги извршувал во пештерите, не биле лесни. Освен катадневните служби во црква и многуте други бденија и тоа како биле прекрасни за слушање, со своите лаврски напеви биле заморувачки за гласот, клириците имале и други обврски со вршење на молитвословија: благодарење, молебен, акатист, парастоси и друго. Прокопиј, кој целото свое време го посветил на тој труд, никогаш не се жалел за тежината на послушанието, со што на сите им служел како пример за смиреност, трпение и кротост. Младите прокопиеви другари, гледајќи ја големата ревност кон манастирот и завидувајќи му на убавите особини на неговата чиста душа, наумиле малку да си поиграат со него и да го исмејат. Така во измама го натерале да се напие вино, па му се смееле. Тој на своите другари не им вратил зло за зло, туку, за да го казни таквото дело, постел два дена и две ноќи и се молел на Бог да му прости за тој неволно направен грев. Оттогаш осаменоста и безмолвието станале главно вообичаено правило во неговиот живот. Поминувајќи го целото слободно време во ќелија и останувајќи така сам, можел да си ги среди сите свои мисли, така што ги спречувал и најмалите грешни помисли. Ќелијата и осаменоста му служеле како начин за духовно растење, а страсните помисли, не наоѓајќи своја потпора, умирале и сосема исчезнувале. И покрај тоа што напредувал во доблестите и се повеќе зајакнувал духовно, Прокопиј бил свесен дека се уште не созреал за да може да помине низ искушенија и бедите, како оние кои својата душа ја исчистиле како злато. Помислата дека тој се уште е далеку од вистинските Христови подвижници и дека се уште на себе не искусил навреди, постојано го прогонувала. Секоја неправ+++да и огорченост која луѓето му ја нанесувале, неговата смиреност ги одбивала, па така тие губеле желба да го навредуваат. Кога слабоста го совладувала и кога бодриот дух би се посомневал, Прокопиј се храбрел со силната волја и се тешел со надежта во Божјата милост. Некој од браќата кои имале среќа да бидат Прокопиеви соќелијници, биле повеќепати очевидци на ноќните молитвени подвизи и жестоки борби кои тој ги водел со своите помисли. После тоа во неговата душа настанувал тивок мир, а со мирот доаѓала и радоста во Духот Свет.

Негувајќи голема трудољубивост кон Бог и пламена љубов кон Спасителот, а бидејќи незадоволен со обичното исполнување на правилото на постот, побожноста и молитвите, Прокопиј почнал да бара начин како да Му угоди на Бога со уште поголеми подвизи. Иако ќелијата му била сосема блиску, не се задоволувал со тоа. Неговото смртно тело се исушило од постот, но и тоа му се чинело силно и како опасен непријател. Во неговата душа посебно длабоко одекнале божествените зборови на светиот Павле: „Ние сме безумни заради Христа..." (1. Кор. 4,10). Секој човек го бира патот според својата сила и призив. Така и Прокопиј, кој бил надарен со силно тело и цврста волја, го избрал за себе тешкиот, макотрпен и за обичните луѓе опасен подвиг: јуродивоста заради Христа.

+++

ЈУРОДИВОСТ

Јуродивоста на Светите заради Христа се состои во тоа што подвижниците, останувале да живеат помеѓу луѓето, се труделе да се ослободат од обичаите и условите на средината, во потполност занемарувајќи ги интересите на животот и правилата, и невидливо за другите се предавале на духовниот живот.
Гледано од страна, животот на таквите подвижници изгледал чуден, несфатлив, се противел на се, со што тие доаѓале во допир. Животот на јуродивите е најтежок христијански подвиг. Да се одречеш од сиот имот, удобноста и животната наслада, ослободен од поврзаноста за земното, немајќи одредено место на живеење и подложувајќи се на разни случаи на бездомно живеење, тие како да се дојденци од некој друг свет. Храната, облеката, местото на живеење, за нив како да не претставувале суштинска потреба.
Јуродивоста заради Христа - тоа е доброволно, постојано мачеништво, постојана борба против себе, против светот и злото. Не срамејќи се секому да му ја кажат вистината во лице, јуродивите со своите зборови или необични дела и постапки, сурово ги разобличувале и им нанесувале пораз на неправедните и грешните, често и на насилните луѓе од овој свет, а понекогаш ги тешеле и радувале побожните луѓе. Порочните ги поправале, спасувале и враќале на патот на вистината и доброто.

„... нека биде луд за да биде мудар.
Бидејќи мудроста на овој свет е лудост пред Бога".