Призивот на човекот

Призивот на човекот

                  Призивот на човекот е постојано актуелна тема, која треба да не засега сите нас. Иако како верни деца на Црквата, со сигурност мора да сме свесни за оваа тема во сите нејзини димензии, во сета нејзина длабочина (бидејќи нашата Црква на многу начини учи за Бога, за човекот, за појдовната точка на човекот и за крајната цел на неговиот живот, што е неговата цел), се плашам дека многумина од нас се уште се огласени, т.е. потребна е катихизација затоа што, за жал, сме зафатени со „животни грижи" и со тоа го занемаруваме „едното нешто што е потребно" и остануваме во состојба на незнаење.
Човекот на земјата е голема недоумица. Пред Воплотувањето на второто лице на Света Троица, пред Божественото откровение, луѓето се прашуваа: ,,Што е човекот и која е неговата цел; од каде доаѓа и каде оди?" Ова беше мачното прашање на претхристијанскиот свет.
                Логиката (Разумот) со која располагаат луѓето е единствената алатка со која тие се обидуваат да дадат толкување на светот (космолошка интерпретација), човекот (антрополошка интерпретација) или својот претпоставен Бог (теологија). Како што знаеме, има толку верзии колку што има и филозофи кога станува збор за знаењето за Бог, човекот, светот, а со тоа и за предназначението. Овие усилби беа мачни за луѓето, и со помош на таканаречените spermaticos logos (генеративен логос) тие се обидуваа да најдат решение за овие проблеми. Но, како што вели св.Апостол Павле, бидејќи човекот не го најде Бога преку мудроста, Бог благоволи преку безумноста на проповедта да се открие и да им стане познат на луѓето.
             На тој начин се открива Господ, кој не поврзува со израилската, со еврејската традиција. Иако Бог е непознат во сета своја полната, тој делумно се открива на Својот избран народ, Израилот. Стариот завет е историја за Божјото откровение на овој народ.
Оттука гледаме дека од почетокот постоела директна врска меѓу Бога и луѓето во личноста на првосоздадените луѓе. Овде започнува историјата на човекот и оттука знаеме дека човекот е создаден за Бога. Таму ја гледаме големината на човекот и неговата изворна убавина во првосоздадените луѓе.
          Паскал, познат француски математичар и филозоф од 17 век, кој има многу врска со православната теологија, има два впечатливи текста. Осврнувајќи се на трагедијата на падот на човекот преку неговата непослушност и неговите последици, со логиката што го одликува како математичар, вели: ,,Ако човекот е создаден за Бога, зошто не е согласен со Бога? И ако не е создаден за Бога, зошто не може да најде покој, освен во Самиот Бог? Тоа значи дека имаме еклатантна противречност, конфликт, контрадикторност во самиот човек. Човекот не сака да се согласува со Бога, но не може да најде мир ако не се согласува и се оддалечи од Него". Тој го вели ова за да ги илустрира ефектите од падот на првосоздадените луѓе, кои ги носиме во себе како последица на наследниот грев, за да докаже дека човекот е болно суштество. Антиномично, контрадикторно суштество кое не може да се согласи со себе си.
            Тој има и друг текст кој го изразува искуството на луѓето кога се ослободиле од материјалистички и категорични влијанија и се издигнале на духовно ниво. Тој вели: ,,Беден е човекот. Тој е беден затоа што е беден, но е и голем. Затоа што кој се чувствува несреќен затоа што не е цар, освен паднатиот цар?". Ова, браќа мои е тој крик што блажениот Августин го кажува: ,,Господи, неспокојна е нашата душа, додека не најде одмор во Твоите пазуви". Човекот се чувствува несреќен затоа што не е крал, затоа што се чувствува како расчинет крал. Тоа е искуството, но на духовно ниво.
Откако отпадна човекот, расипувајќи се во контакт со материјата, прилепен за светот, роб на страстите, помрачен од световните постапки и нефункционален како богосоздадено битие, како што е преку благодатта што Ја има неговото срце, ТОЈ не може да има толку високи искуства и чувства, зашто е несреќен на овој свет.
Ова го кажав за да си припомнам од човечката мисла аргументи за оваа трагедија во која човекот се наоѓа по неговиот пад. Човекот отпаднал од својата првобитна убавина како образ и подобие Божјо и беше неопходен целиот круг на Божјиот домострој да го исправи тоа.
           Една химна за Рождеството вели: ,,Кога човекот, создаден според образот Божји, отпадна поради престап и целиот беше во распаѓање, лишен од подобриот божествен живот, Мудриот Создател го пресоздаде".
            Со други зборови, нашата Црква започнува со настанот на падот на човекот и неговото возобновување преку дејството на Божјиот домострој. Во друг тропар, пак за Рождеството, се вели: ,,Господ, гледајќи дека човекот создаден од Неговите раце пропаѓа, оставајќи ја небесата, слегува (на земјата) и од божествената и чиста Дева потполно и суштински се соединува со него, вистински воплотувајќи се."
            Затоа, за нас, драги браќа и сестри, кои живееме во времето по Христа, прашањето за природата на човекот и неговиот призив е одговорено. Нема филозофски, теолошки, антрополошки или космолошки проблем. За нас е неискажлив благослов, недостижна добродетел, тоа што се најдовме во период во кој не трагаме со вознемиреност, туку ни се нуди спасение, подготвено за нас, како што ни го носи Господ, ,,наведнувајќи ги Небесата."
           Ние сме Божји созданија, предназначени за обожение. Човекот отпадна поради непослушност. Двете причини за неговиот пад се сластољубието и гордоста. ,,И жената, гледајќи дека родот на дрвото е добар за јадење и убав за гледање, и дека дрвото е пожелно поради знаењето" (1. Мој. 3, 6) - тоа е сластољубие. И гордоста: ,,Дали е вистина дека Бог рекол: ,,Не јадете од ниту едно дрво во градината?( ...)па ќе станете како богови" (1. Мој. 3, 1-5). Првите создадени луѓе сакаа самите да станат богови. Дека луѓето ќе станат богови по благодат е сигурно. Како што вели свети Григориј Богослов, дрвото на познанието било таму за првосоздадените луѓе да го вкусат, но тие јаделе пред своето време.
             На тој начин, наместо преку послушанието и очекувањето тие да станат богови, тие отпаднале поради желбата да станат богови пред време. Падот беше толку голем што ништо не можеше да ја спречи склоноста кон грев. Затоа, спасението, кое се состои во обновувањето на човекот во неговата древна првосоздадена состојба, се остварува преку два доминантни елементи во личноста на Христос: преку доброволното страдање до крстот и преку крајното смирение - повторно на Крстот.
              Мора да знаеме еден суштински елемент од последиците на гревопадот: во душите на првосоздадените луѓе, во нивните срца, била внедрена Божјата благодат. Така тие имале непосредна врска. Прекрасното создание „премногу добро создадено", кое ги опкружувало, не било пречка за директното искачување кон божественото; имале директна комуникација. Благодатта што пребивала во нивните души се повлекла преку престапот; тогаш ѓаволот влегол во срцата на луѓето.
            Токму тоа се случува во моментот. При раѓањето, човекот (иако „осуден" на бесмртност, бидејќи неговата душа е од Бога создадена и бесмртна) доаѓа не само заразен со првородниот грев, туку и со онтолошката последица на демонската енергија во неговото срце, која потоа ја носи, колку што е и отсутно светото Крштение, во кое се обновува благодатта Божја (и излегува демонската енергија).
               Преку светото Крштение ја имаме во нас сета Божја благодат; ,,сите, што се крстивте во Христа, во Христа се облековте" (Гал. 3, 27). И не само тоа, туку го стекнуваме „духот на посвојувањето" со кој викаме ,,Ава оче" признавајќи дека сме Божји деца.
Ова е рамката во која се наоѓаме, браќа мои. Паднавме, Христос не откупи за да не врати во првобитната убавина, да не направи повторно богови по благодат, без оглед на нашето предназначение од самиот почеток.
Крстени во просторот на нашата света Црква, ние сме како прачки, кои настојуваме на нераскинлив однос со Христа - лозата, а Бог Отецот е лозарот кој ги негува нашите души, како што се вели во Евангелието по Јован, гл. 15.
            Преку што духовно созреваме и растеме? Преку таинствата на Црквата и Божјите заповеди. По Крштението ја примаме божествената Евхаристија, во која стануваме „содружници" и „со -крвници" со Христа, станувајќи христоносци, богоносци и духоносци. А ако паднеме, ,,имаме Утешител Исус Христос", кој преку покајанието (исповед и прошка) ќе не подигне. Сите ние сме ранливи на падовите, паѓање и станување - тоа е нашата историја.
            Христос ни ги дал и Божјите заповеди, кои се доволни за да се достигне обожението. Како што вели свети Дионисиј Ареопагит: ,,Усвојувањето и соединувањето со Бога се постигнува преку свештенодејствијата и љубовта кон најпочитуваните заповеди". А Христос како доказ за нашата љубов кон Него ни го даде почитувањето на заповедите: ,,Кој ги има Моите заповеди и ги пази, тој Ме љуби Мене" (Јован 14, 21).
          Така, за да биде оправдана нашата крајна цел, мора постојано да чекориме по патот на обожението (држејќи ги заповедите и учествувајќи во светите тајни), каде преку постепено искачување, преку постепено преобразување ја гледаме светлината Божја како свети во нас. Вреди да се потсетиме на свети Симеон Новиот Богослов, кој се видел себеси како свети во божествената светлина и станал поубав од сите убави -како што рекол -побогат од сите богати и посилен од сите цареви. Ова е опитното искуство на нашите светители.
            Значи, браќа мои, ние сме во трагична ситуација; не затоа што не ја знаеме нашата крајна цел, туку затоа што не сме на патот кон целта. Живеејќи во светот, сообразувајќи се со него, вовлечени во животните работи и откако ја изгубивме чувствителноста на органите за контакт со Бога, ние сме како овци без пастир и не знаеме од каде доаѓаме и каде одиме. Ова е нашата драма, ова е трагедијата на сите нас. Ја создаваме идејата дека сме „од светот" и живееме како другите луѓе. Но, Господ и апостолите прават остра разлика меѓу „светот" и верниците: ,,Светот лежи во зло", ,,Не сакајте го светот, ниту она што е во светот" итн.
        Но, што е „светот"? Се разбира, тоа не се нашите ближни. Ова е светот на гревот, луѓе кои обврзани и приврзани за световните работи водат земен, световен, глинест живот, без духовно чувство, не знаејќи од каде дошле и каде одат. И така, наоѓајќи се на ова место, ние премногу често го губиме нашиот ориентир. Се разбира, колку ќе изгубиме е друга работа; нека си провери секој сам. Сигурно е дека опасноста да претрпиме промени и да се заплеткаме во светот не придружува во текот на целиот живот.
За жал, ние сме неспособни да подражаваме. Тоа е слабост што доаѓа од нашата духовна сиромаштија.
       На тој начин паѓаме и не го живееме прозрачно и јасно нашиот таен однос со Бога, како што го живееја светиите со своите непрестајни молитви, со непрестајните љубовни движења на нивните души кон Бога, кои покажуваат дека душата е навистина божествена и затоа мора постојано се движи кон Бога како што сончогледот се врти кон сонцето!
          Блажени Августин некаде вели: ,,0, Господи, во тоа време кога не Те познавав, колку бев несреќен! Доцна те засакав ... " Какви љубовни песни од светиите, каква љубов, каква благодарност, какви солзи, какви воздишки и каква искази за тоа што е Бог, каков е Бог, колку е добар, како не чека, колку е тој непоимлив и неразбирлив, но и какви величествени суштества сме ние, бидејќи сме создадени според Неговиот лик и подобие! Затоа, браќа мои, страдаме од недостаток на самосвест. Не знаеме што сме, колку величествен антрополошки состав имаме и која е нашата божествена цел. Во име на оваа цел, милиони христијани од првите векови па наваму трпеа или крваво мачеништво или бескрвно мачеништво на духовниот подвиг (т.е. подвижничката методологија на нашата Црква), постојано издигнувајќи се кон божественото, кон боголикоста.
         Ова е теоретски призивот на човекот, како што Бог го определил од бескрајна љубов, да не направи нас, Неговите созданија, богови по благодат. Но, сега ние - секој од нас - мора да се запрашаме до каде сме стигнале на дело!